به گزارش پلاتو هنر، مارک روتکو (Mark Rothko)، یکی از برجسته‌ترین نقاشان قرن بیستم، با سبک مینیمالیستی و استفاده از رنگ‌های ساده ولی پرمفهوم، تاثیر عمیق و بسیار مهمی را بر هنر مدرن گذاشت. او نه تنها به عنوان یکی از پایه‌گذاران مکتب اکسپرسیونیسم انتزاعی شناخته می‌شود، بلکه به دلیل شیوه خاص خود در انتقال احساسات انسانی از طریق بوم‌های عظیم و رنگ‌های متراکم، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ هنر به دست آورده است.
نگاهی کوتاه به زندگی مارک روتکو
مارک روتکو، با نام اصلی مارکوس روتکوویتز (Marcus Rothkowitz)، در تاریخ ۲۵ سپتامبر ۱۹۰۳ در داگاوپیلس، لیتوانی (که در آن زمان بخشی از امپراتوری روسیه بود) متولد شد. خانواده او یهودی بودند و در محیطی تحت فشارهای مذهبی و اجتماعی زندگی می‌کردند. این تجربه‌های اولیه از زندگی، بعدها تاثیر عمیقی بر دیدگاه او نسبت به جهان و هنر گذاشت. در سال ۱۹۱۳، زمانی که مارک تنها ۱۰ سال داشت، پدرش برای فرار از آزار و اذیت یهودیان و به دنبال یک زندگی بهتر، به همراه خانواده‌اش به آمریکا مهاجرت کرد و در شهر پورتلند، اورگان ساکن شدند.
در دوران نوجوانی، مارک روتکو به دلیل توانایی‌های تحصیلی‌اش، توانست وارد دانشگاه ییل شود. با این حال، او در ییل احساس بیگانگی می‌کرد؛ زیرا محیط این دانشگاه اغلب نخبه‌گرا و تبعیض‌آمیز بود. این موضوع باعث شد که او بعد از دو سال، تحصیلاتش را رها کند و مسیر زندگی متفاوتی را دنبال کند.
در دهه ۱۹۲۰، روتکو به نیویورک نقل مکان کرد و در کلاس‌های هنری شرکت کرد. در این دوره، او به نقاشی‌های کلاسیک و سبک‌های مختلف هنری اروپا علاقه‌مند شد و تحت تاثیر هنرمندانی مانند رامبرانت، ترنر و ماتیس قرار گرفت. هرچند که او در این زمان هنوز سبک خاص خود را نیافته بود، اما به سرعت در میان جامعه هنری نیویورک شناخته شد.
دوران حرفه‌ای و تحولات هنری
مارک روتکو در دهه ۱۹۳۰ به عنوان یک نقاش فیگوراتیو فعالیت می‌کرد و اغلب سوژه‌های اجتماعی و صحنه‌های روزمره را به تصویر می‌کشید. اما در دهه ۱۹۴۰، با تاثیر گرفتن از جنبش سورئالیسم و فلسفه اگزیستانسیالیسم، به سمت سبک انتزاعی حرکت کرد.
این تغییر به دلیل علاقه او به بیان احساسات عمیق انسانی از طریق فرم‌های ساده و رنگ‌های پرقدرت بود. آثار او در این دوره بیشتر بر پایه مستطیل‌های بزرگ و رنگ‌های درخشان بنا شده بود که به نوعی امضای هنری او تبدیل شدند. روتکو اعتقاد داشت که هنر باید به طور مستقیم با احساسات و روان انسان درگیر شود. او آثار خود را تجربه‌های مذهبی توصیف می‌کرد و تلاش می‌کرد که بیننده را به فضایی از تعمق و درون‌نگری دعوت کند.
در همین دوره، او تصمیم گرفت نام خانوادگی‌اش را به روتکو کوتاه کند تا از هویت یهودی خود فاصله بگیرد و در دنیای هنر آمریکا بیشتر پذیرفته شود. این تغییر نام همچنین منعکس کننده تمایل او به فراتر رفتن از مرزهای قومی و فرهنگی در هنر بود.
زندگی مارک روتکو مملو از چالش‌های شخصی بود. او که خود را فردی بسیار حساس و عمیق می‌دید، اغلب با مسائل روانی، مالی و بحران‌های هویتی دست و پنجه نرم می‌کرد. این تنش‌ها، هرچند دشوار، به او کمک کردند تا دیدگاه‌های خود را در هنر خود ارائه دهد.
در دهه ۱۹۵۰ مارک روتکو به اوج شهرت خود رسید و با خلق نقاشی‌های عظیم الجثه‌ای در ابعاد بزرگ که از رنگ‌های ساده و متراکم تشکیل شده بودند، به یکی از پیشروان مکتب اکسپرسیونیسم انتزاعی تبدیل شد.
شاهکارها و دستاوردها
مارک روتکو به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های اکسپرسیونیسم انتزاعی، آثاری خلق کرد که از نظر زیبایی‌شناسی و تاثیر عاطفی بی‌همتا هستند. او با تمرکز بر فرم‌های ساده، رنگ‌های گسترده و ابعاد عظیم بوم‌هایش، تجربه‌ای عمیق و فراتر از نقاشی معمول برای بیننده ایجاد کرد.
کلیسای روتکو (Rothko Chapel)
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای روتکو، پروژه کلیسای روتکو در هیوستون، تگزاس است. این کلیسا که در دهه ۱۹۶۰ طراحی و اجرا شد، فضایی مینیمالیستی و معنوی دارد. روتکو برای این پروژه ۱۴ نقاشی خلق کرد که با رنگ‌های تیره و ترکیب‌بندی‌های ساده اما تامل‌برانگیز، حس مراقبه را برای بیننده ایجاد می‌کنند.
کلیسای روتکو مکانی میان‌فرهنگی و میان‌مذهبی است که به طور خاص برای مدیتیشن، سکوت و تجربه معنوی طراحی شده است. این اثر، روتکو را نه تنها به عنوان یک هنرمند بلکه به عنوان فردی که به کاوش در معنای وجودی زندگی علاقه‌مند بود، معرفی می‌کند.
پنل‌های سیگرم (The Seagram Murals)
یکی دیگر از شاهکارهای او، مجموعه نقاشی‌هایی است که به نام پانل‌های سیگرم شناخته می‌شوند. این نقاشی‌ها برای تزئین رستوران فور سیزنز در ساختمان سیگرم نیویورک خلق شدند، اما روتکو به دلیل مخالفت با فضای تجاری پروژه، آنها را پس گرفت.
ماجرای رستوران فور سیزنز در ساختمان سیگرم، یکی از داستان‌های جذاب و نمادین در زندگی حرفه‌ای مارک روتکو است که به شدت دیدگاه او نسبت به هنر و اخلاق حرفه‌ای‌اش را نشان می‌دهد.
در اواخر دهه ۱۹۵۰، روتکو قراردادی بزرگ برای خلق مجموعه‌ای از نقاشی‌های انتزاعی امضا کرد که قرار بود در رستوران فور سیزنز، واقع در ساختمان مجلل سیگرم در نیویورک، نصب شوند. این رستوران، که به‌عنوان یکی از لوکس‌ترین و گران‌قیمت‌ترین مکان‌های نیویورک شناخته می‌شد، با معماری مدرن و طراحی داخلی برجسته، محلی برای افراد ثروتمند و نخبه بود.
این پروژه یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای مارک روتکو در طول زندگی‌اش بود و او مبلغ ۳۵ هزار دلار برای خلق نقاشی‌ها دریافت کرد، که در آن زمان رقمی بسیار قابل توجهی به حساب می‌آمد.
بیشتر بخوانید:
رهگذری خاموش؛ ویویان مایر و تکامل عکاسی خیابانی
روتکو با تعهد کامل به پروژه، کار بر روی مجموعه‌ای از نقاشی‌های بزرگ و انتزاعی را آغاز کرد. این آثار شامل مستطیل‌های عظیمی با رنگ‌های عمیق و تیره مانند قهوه‌ای، قرمز و مشکی بودند که فضای سنگینی ایجاد می‌کردند.
مارک روتکو با این آثار تعمدا قصد آزار روانی و تحقیر مشتریان متمول رستوران را داشت. زمینه رنگی تمامی ۹ تابلوی این مجموعه قرمز غنی است. رنگ‌های گرم عموما تحریک کننده اشتها هستند، بنابراین مناسب مکانی چون رستوران تلقی می‌شود. اما غلظت قرمز و ترکیب آن با سیاه تاثیری معکوس را القا می‌کرد. مارک روتکو به صراحت اعتراف می‌کند که قصدش از نمایش این آثار آزار دادن بورژواها و کور کردن اشتهایشان بوده است. مستطیل‌های معمول در آثار او در این مجموعه شبیه پنجره‌هایی هستند که با نوارهایی گاه تیره و گاه روشن پدیدار شده‌اند و به جای گشایش به خارج، گویی از انسداد فضا حکایت دارند.
روتکو، که ابتدا با هیجان پروژه را پذیرفته بود، پس از بازدید از رستوران و مشاهده فضای آن، دچار تغییر دیدگاه شد. او متوجه شد که رستوران فور سیزنز جایی برای اشراف و ثروتمندان است که در این محیط تجملاتی غذا می‌خورند، در حالی که او هنر خود را برای انتقال احساسات انسانی عمیق و ارتباط با مردم خلق کرده بود.
در نهایت، مارک روتکو تصمیم گرفت حتی با وجود از دست دادن مبلغ قابل توجهی که برای پروژه دریافت کرده بود قرارداد را لغو کند و نقاشی‌ها را از رستوران پس بگیرد. این تصمیم، که نشان دهنده تعهد روتکو به اصول و دیدگاه‌های هنری‌اش بود، او را در میان هنرمندان به فردی اخلاق‌مدار و مستقل تبدیل کرد.
پس‌از پس گرفتن این نقاشی‌ها، مارک روتکو آنها را به موزه‌ها و گالری‌های مختلف اهدا کرد. بخشی از این مجموعه به گالری تیت مدرن لندن منتقل شد، جایی که اکنون به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار او به نمایش گذاشته می‌شود.
سبک چندلایه رنگی (Color Field Painting)
سبک مشهور روتکو، که به نقاشی میدان رنگ (Color Field Painting) شناخته می‌شود، یکی از تاثیرگذارترین نوآوری‌های او در هنر مدرن است. این سبک شامل لایه‌های شفاف و وسیعی از رنگ است که به نظر می‌رسد روی بوم شناور هستند. مستطیل‌های ساده او که در رنگ‌های متضاد یا هم‌خانواده طراحی شده‌اند، احساسی از عمق و معنویت ایجاد می‌کنند.
آثار او در این سبک، مانند «No. 14» و «Orange, Red, Yellow»، از پرفروش‌ترین نقاشی‌های تاریخ هنر هستند. به عنوان مثال، نقاشی «Orange, Red, Yellow» در سال ۲۰۱۲ با قیمت ۸۶.۹ میلیون دلار فروخته شد و رکورد آثار او را شکست.
تاثیر در موزه‌ها و گالری‌های بزرگ
نقاشی‌های روتکو در موزه‌های بزرگ جهان از جمله موزه هنر مدرن نیویورک (MoMA)، موزه متروپولیتن و گالری تیت مدرن لندن به نمایش گذاشته می‌شوند. این آثار بخشی از مجموعه‌های دائمی این موزه‌ها هستند و به عنوان نمایندگان برجسته‌ای از هنر قرن بیستم شناخته می‌شوند.
فضاسازی در هنر
روتکو نقاشی را به سطحی فراتر از یک اثر بصری ارتقا داد و آن را به تجربه‌ای فضایی تبدیل کرد. او معتقد بود که آثارش باید در محیطی مناسب نمایش داده شوند تا بیننده بتواند به‌طور کامل با آنها ارتباط برقرار کند. این نگاه منحصربه‌فرد باعث شد که بسیاری از آثار او در فضاهایی خاص و با نورپردازی کنترل‌شده نصب شوند، مانند کلیسای روتکو یا نمایشگاه‌های اختصاصی در موزه‌ها.
شاهکارها و دستاوردهای مارک روتکو نه‌تنها در تکنیک‌های هنری بلکه در فلسفه و معنای پشت آثارش جایگاه ویژه‌ای دارند. او هنری را خلق کرد که مرزهای سنتی را درنوردید و احساسات عمیق انسانی را از طریق ساده‌ترین فرم‌ها به تصویر کشید. آثار او همچنان به‌عنوان نمادهای هنر مدرن، الهام‌بخش هنرمندان و دوستداران هنر در سراسر جهان هستند.
مرگ و میراث
در نهایت، در ۲۵ فوریه ۱۹۷۰ یعنی دقیقا در روز افتتاحیه نمایشگاه مجموعه آثار سیگلم در گالری تیت، مارک روتکو پس از تحمل مشکلات شخصی خود، نظیر بیماری آنوریسم و طلاق از همسرش، در استودیوی خود در نیویورک خودکشی کرد. مرگ او پایانی تلخ برای زندگی پرشور و در عین حال پرافتخارش بود، اما میراثی بی‌مانند از هنر و احساسات انسانی به جای گذاشت که همچنان تأثیرگذار است. نقاشی‌های او اکنون در معتبرترین موزه‌های جهان، از جمله موزه هنر مدرن نیویورک و گالری تیت مدرن لندن، نگهداری می‌شوند.
تاثیر بر هنر معاصر
مارک روتکو یکی از چهره‌هایی است که مرزهای هنر مدرن را گسترش داد. تأکید او بر احساسات انسانی و استفاده از رنگ به عنوان زبان اصلی، نسل‌های بعدی هنرمندان را تحت تأثیر قرار داده است. او ثابت کرد که هنر نیازی به پیچیدگی ظاهری ندارد تا بتواند پیام‌های عمیق را منتقل کند.
روتکو با استفاده از فرم‌های ساده و رنگ‌های گسترده، فضایی خلق کرد که بیننده را به تفکر و تعامل عاطفی دعوت می‌کند. او به ما نشان داد که هنر می‌تواند راهی برای کاوش درونی و کشف معناهای وجودی باشد.
مارک روتکو با آثار انتزاعی خود به یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان قرن بیستم تبدیل شد. او توانست از طریق رنگ و فرم‌های ساده، عمیق‌ترین احساسات انسانی را به تصویر بکشد و فضایی را خلق کند که هم زیبا و هم تامل‌برانگیز باشد. میراث او نه تنها در دنیای هنر بلکه در فلسفه و فرهنگ معاصر نیز باقی مانده و الهام‌بخش هنرمندان و دوستداران هنر در سراسر جهان است.
انتهای گزارش / بیشتر بخوانید:
بازدید از موزه های هنری تهران؛ آشنایی با تاریخ هنر ایران و جهان»
