محمد حمزه ای کارگردان و عضو هیات صیانت از آرای مردمی چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در گفتگو با پلاتو هنر درباره تاثیر برگزاری جشنواره فیلم کوتاه تهران با رویکرد توجه به ژانر روی سینمای بلند بیان کرد: به نظرم قاعدتا این اتفاق و توجه به چنین موضوعی نمی‌تواند بی تاثیر باشد زیرا عمده کسانی که در حال حاضر در حوزه فیلم کوتاه فعالیت می کنند، بچه‌هایی هستند که برای رسیدن به سینمای بلند فکر و تلاش می کنند و شاید بخشی از این افراد فیلم کوتاه در ذهنشان یک مدیوم مستقل نباشد. در نتیجه بدون تردید افرادی که خیلی جدی به مقوله سینما نگاه می کنند، قطعا وارد سینمای بلند هم خواهند شد.
وی ادامه داد: اگر عمده فیلمسازان وقتی دارند در حوزه سینمای کوتاه فعالیت می کنند از نظر آکادمیک و کلاسیک بر بستر قواعد سینما جلو بروند که از جمله آن‌ها پایبندی و اتکا به قواعد ژانر است، قاعدتا در بلندمدت ما می‌توانیم تاثیرش را در سینمای بلند هم مشاهده کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا رویکرد توجه به ژانر مانع بیرون ماندن برخی از فیلم‌ها می‌شود یا نه توضیح داد: بعید می‌دانم چنین اتفاقی بیفتد. زیرا عمده تولید آثاری که در مدیوم سینما تولید می گردد، آگاهانه و یا ناآگاهانه، درست یا نادرست در یک سری از قالب‌های ژانری قرار می‌گیرند. اینکه مثلا بگوییم من فیلم کودک یا فیلم جنگی ساخته‌ام و این جشنواره خیلی تمرکزی بر روی ژانر جنگ و یا مثلا درام اجتماعی ندارد و آن را انتخاب نمی‌کند، گمان نمی کنم این نگاه درستی باشد. بودن و یا نبودن فیلم‌ها در یک جشنواره به نگاه و رویکرد و سیاست کلی آن جشنواره برمی‌گردد.
سینما از سبد مخارج خانواده‌ها حذف شده است
حمزه ای در پاسخ به این سوال که آیا استقبال از جشنواره فیلم کوتاه نوید آشتی مخاطب با سینما و بازگشت شور به جشنواره‌ها را می‌دهد یا نه مطرح کرد: سوال سختی است ولی درمجموع گمان میکنم که این اتفاق نخواهد افتاد. به این دلیل که در یک بستر کلی مردم به سینما نمی‌روند و به نظر من اصولا سینما از سبد مخارج خانواده ها حذف شده است. جشنواره فیلم کوتاه و فجر و جشنواره‌های موضوعی مانند مستند و … مخاطب خاص خود را دارند. منهای سال گذشته که شرایط ویژه‌ای در کشور بود، تجربه‌ای که خود من طی این دو دهه ای که در حوزه فیلم کوتاه بوده‌ام، دارم این است که همیشه از آن استقبال شده است. چون انبوهی از عشاق و علاقه‌مندان به سینما هستند که دم دست‌ترین موقعیت از بابت اینکه بتوانند یک فضای متفاوت و جدی را در حوزه سینما تجربه کنند و جدی ترین رویداد برای آن‌ها جشنواره فیلم کوتاه تهران است.
وی افزود: این استقبال ممتد بوده، ولی حالا اگر سال گذشته نبوده است به خاطر شرایط کلی جامعه بوده و من فکر میکنم نمی‌توان این را به کلیت سینما تعمیم داد چرا که همانطور که پیشتر گفتم به خاطر شرایط پیچیده اقتصادی مردم به سینما نمی‌روند و فروش عمده فیلم‌ها کم است، جز یک ژانر مشخص و به ظاهر کمدی که همه می‌دانیم. این مساله نیاز به یک تحلیل عمیق جامعه شناختی دارد و صرفا با استقبال از یک جشنواره مانند جشنواره فیلم کوتاه تهران و یا سینماحقیقت و یا حتی فجر نمی‌توان آن را به کلیت سینما تعمیم داد. فروش کلی فیلم‌های سینما، کلیت استقبال و تعریف آشتی مردم با سینما را مشخص می‌کند. فروش فیلم‌هایی که یک سبد متنوع در آن باشد نه این که مختص به یکی دو فیلم و آن هم کمدی باشد.
فیلم کوتاه دچار رکود نشده و نخواهد شد
محمد حمزه ای درباره وضعیت سینمای کوتاه ایران گفت: به نظر من سینمای کوتاه ایران درجا نمی زند و همچنان پیشرو است. افرادی که در حوزه فیلم کوتاه فعالیت می‌کنند به واسطه این که شرایط پیچیده و نامشخص سینمای حرفه‌ای به مفهموم رایج از نقطه نظر اکران را ندارند، مدیوم تجربی‌تری را به مفهوم اصالت در مضامین و قصه ها درک و تجربه می‌کنند. تجربی نه از این نظر که قاعده‌ای در آن رعایت نشود. یعنی فیلمسازان حوزه فیلم کوتاه راحت‌تر می‌توانند مضامین مختلفی را انتخاب و تجربه کنند، قصه‌های متفاوتی را تولید کنند و همین تنوع در تولید و مضامین باعث وجود یک فضای نو و منحصر به فردی در سینمای کوتاه شده است. حالا ممکن است گاهی درجا بزند و مواقعی هم جریان ساز باشد. ولی در اغلب اوقات حوزه فیلم کوتاه پیشرو سینمای یک کشوری بوده است. به نظرم می‌رسد در این چند سال هم به واسطه شکل فیلمسازی آسانی که برای افرادی که علاقه‌مند به ساخت فیلم هستند، فراهم شده است، فضایی ایجاد شده است که عموما افراد علاقه مند به سینما می‌توانند در حوزه فیلمسازی تجربه کسب کنند و این تجربه کردن و تجربه‌گرایی با خود یک طراوت و تازگی به همراه خواهد آورد. تمام این‌ها را گفتم تا این مطلب را بگویم که فکر میکنم هیچ وقت فیلم کوتاه دچار رکود نشده و نخواهد شد.
مخاطب «کاپیتان» صرفا کودک نیست
کارگردان فیلم سینمایی «کاپیتان» درباره پخش و نمایش این فیلم سینمایی مطرح کرد: «کاپیتان» در حوزه کودک و نوجوان و خانواده تولید شده است اما صرفا مخاطب فیلم کودک نیست. همین موضوع باعث شد که سال گذشته در جشنواره فجر اساسا به چشم یک فرزند ناخلف و مهمان ناخوانده به آن نگاه کنند. نه در آن جشنواره فیلم را تحویل گرفتند و نه در جشنواره فیلم کودک ولی خدا را شکر در حوزه بین‌الملل دارد خوب پیش می‌رود که با جشنواره اشلینگل آلمان شروع کردیم و در آینده به سه جشنواره خیلی خوب خواهد رفت و فکر میکنم که اواخر پاییز هم همزمان یک برنامه‌ای دوستان فارابی برای آن در نظر گرفته‌اند که بتوانیم به اکران آن در داخل کشور هم فکر کنیم.
محمد حمزه ای در پاسخ به این سوال که آیا بعد از نمایش و پخش «کاپیتان» به سراغ پروژه بعدی خود می‌رود یا خیر توضیح داد: در سینمای ایران وقتی یک فیلم ساخته می‌شود، بعد از تولید و اینکه از آب و گل در آمد دیگر ادامه مسیر فیلم از دست فیلمساز خارج می شود. یعنی حیات و ممات فیلم به چیزهایی بستگی دارد که خیلی دست من فیلمساز نیست. در نتیجه اگر بخواهم منتظر بمانم ممکن است تا مدتی نامعلوم منتظر بمانم. کما اینکه بعد از «آذر» همین اتفاق افتاد. با این تفاسیر تصمیم دارم که اگر شرایط مهیا شود به زودی فیلم سوم خود را بسازم.
تلاشم این بوده است که قصه بگویم
وی در پاسخ به این سوال که آیا فیلم سوم در حوزه کودک و نوجوان خواهد بود یا نه بیان کرد: من نه ادعایی دارم و نه خودم را در سینمای کودک صاحب جایگاهی می‌دانم. من چه در فیلم‌های کوتاه و چه در فیلم‌های تلویزیونی که ساخته‌ام و همچنین در این دو فیلم بلند سینمایی، تمام تلاشم این بوده است که بتوانم قصه بگویم. این قصه ها فارغ از جنسیت اغلب روی روابط آدم‌ها متمرکز هستند حالا گاهی کودک و نوجوان، گاهی زن‌های جامعه و گاهی طبقه ای از اجتماع پیرامون خود ما مضمون و دستمایه برای فیلمسازی من هستند.
این کارگردان درباره برگشت به سینمای کوتاه و امکان تولید در این این حوزه مطرح کرد: فیلم کوتاه خیلی برای من جدی است و شاید خودم کارگردانی فیلم کوتاهی را انجام ندهم ولی حدود یک سالی می‌شود که به طور جدی در حوزه تهیه فیلم کوتاه فعالیت میکنم و چند پروژه کوتاه در نوبت تولید دارم. هیچ موقع ارتباط خود را با فیلم کوتاه قطع نکرده‌ام.
محمد حمزه ای در پایان درباره فاصله گرفتن از دنیای بازیگری هم گفت: من هیچ وقت بازیگر نبوده و نیستم. سال‌ها همزمان با اینکه فیلم کوتاه می‌ساختم در سینمای حرفه‌ای به عنوان دستیار کارگردان فعالیت می‌کردم و دستیارها هم اصولا به سنگرسازهای بی سنگر معروف هستند. من فعالیت بازیگری را از سن کم آغاز کردم ولی هیچ موقع برایم جدی نبود و اصلا مساله من به شکل جدی دنبال بازیگری بودن نیست و من سینما را از منظر فیلمسازی جدی پیگیری میکنم.
بیشتر بخوانید:
عمو نیکبخت را به آقای نیکبخت ترجیح می‌دهم/ بازیگری میکنم برای یادگاری/ اگر جایی مفید نباشم، نمی‌روم
محمد زکی زاده
