مدتی بود صف‌های طولانی در خیابان کارگر، توجه همه افرادی که از روبروی موزه هنرهای معاصر رد می‌شدند را، جلب می‌کرد. رفته رفته اخباری در فضای مجازی پخش شد مبنی بر اینکه نمایشگاهی در حال برگزاری است که مجموعه‌ای از آثار خریداری شده توسط فرح پهلوی را به نمایش گذاشته است.
خبری که برای جامعه ایران پر از پرسش، پاسخ و ابهام بود. نمایشگاه «چشم در چشم» به کیوریتوری جمال عرب‌زاده شامل آثاری از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، از اواسط مهرماه برپا شد و تا امروز توانسته توجه بسیار زیادی را در سراسر ایران به خود جذب کند، اتفاقی که شاید در حوزه هنرهای تجسمی کم سابقه یا حتی بی‌سابقه تلقی می‌شود.
در این نمایشگاه، در 5 گالری موزه بیش از 120 اثر نقاشی، مجسمه و عکس با رویکردی پژوهشی سعی در کنکاش مضامین تصویری مرتبط با پرتره شده است.
نمایشگاه «چشم در چشم» آثار هنرمندانی چون فرانسیس بیکن، آنری دو تولوز لوترک، پابلو پیکاسو، ونسان ونگوگ، اندی وارهول، آلبرتو جیاکومتی، جیمز انسور، ادوارد مونه، جیم داین، رابرت راشنبرگ، فرنان لژه، خوان میرو، کمال‌الملک، بهمن محصص، مارکو گریگوریان، محمود جوادی‌پور، احمد اسفندیاری، ژازه تباتبایی، کامبیز درم بخش، غلامحسن نامی، مهدی سحابی، فرشید ملکی، کوروش گلناری و… را به نمایش گذاشته است.
دلایل موفقیت نمایشگاه «چشم در چشم»
عرب‌زاده در گفتگو با پلاتوهنر، در ابتدای سخنانش با اشاره به دلایل اسقبال گسترده از نمایشگاه «چشم در چشم» عنوان کرد: مورد استقبال قرار گرفتن این نمایشگاه مایه خوشحالی است اما این موضوع به فعالیت نسل جوان فعال در حوزه هنرهای تجسمی باز می‌گردد که برای این نمایشگاه فعالیت خبری کردند و در اشاعه این خبر نقش بسیاری داشتند. همچنین تم پرتره برای عموم مردم جذاب و قابل‌درک است که این موضوع نیز به افزایش توجه کمک کرده است.
این کیوریتور با اشاره به ناشناخته نبودن آثار این نمایشگاه برعکس باور مردم، گفت: این آثار اصلاً ناشناخته نبودند و ده‌ها بار پیش از این به نمایش گذاشته شده بودند. جامعه هنرهای تجسمی پیش از این نیز به این آثار دسترسی داشتند، شاید نزدیک به ۱۰ اثر تازه بود که آنها هم آثار مهمی نبودند.
عرب‌زاده با اشاره به زمان آماده سازی آثار این نمایشگاه عنوان کرد: مراحل اجرایی و جمع آوری آثار حدوداً یک ماه زمان برد زیرا آثار باید مطالعه می‌شدند و برای آنها طبق امکانات موجود برنامه‌ریزی می‌شد.
این هنرمند با اشاره به تغییرات فرهنگی در جامعه گفت: خوشبختانه پتانسیل جدید فرهنگی در مردم عادی موجود شده پتانسیلی که قبلا نبود و مردم نمی‌توانستند مصرف کننده این نمایشگاه باشند. اما امروز به «چشم در چشم» به عنوان یک کالای فرهنگی می‌نگریم که طبقه متوسط هم می‌توانند آن را مصرف کنند زیرا هم کالایی با کیفیت و هم بسیار به صرفه است.
او ادامه داد: به نظرم در کشور ما یک سرمایه فرهنگی غنی موجود است. در شرایط جدید فرهنگ، دانش و تحولات اجتماعی و فرهنگی ما به سمتی رفته که مردم بتوانند پذیرا و مشتاق این سرمایه و هنر باشند. در ایران پتانسیل زیادی داریم و آثار بسیاری هم موجود است که اکثرشان از طریق رژیم سابق تهیه شده‌اند. تجربه این نمایشگاه نشان داد که اگر آثار در شرایط خوبی ارائه شوند می‌توانند اقبال عمومی به دنبال داشته باشند.
هیچ صدمه عمدی بر اثر سهل انگاری به آثار گنجینه وارد نشده
کیوریتور نمایشگاه «چشم در چشم» در پاسخ به این سوال که آیا آثار موجود در گنجینه دچار تخریب شده‌اند، عنوان کرد: خوشبختانه همکاران من در این حوزه با جدیت و همت بالا تلاش دارند با وجود عدم امکانات این آثار را حفظ کنند. روی بعضی آثار موجود در گنجینه اندکی تخریب وجود دارد که به خاطر گذر زمان است و نمی‌توان جلوی آن را گرفت.
او ادامه داد: هر چیزی به مرور زمان افت می‌کند، خصوصاً مواد آلی که در این آثار هستند. مثلاً بوم، مواد آلی و ارگانیک محسوب می‌شود که به مرور زمان تجزیه می‌شود و طبیعی است. اما هیچ صدمه عمدی بر اثر سهل انگاری، به هیچ کدام از آثار وارد نشده و اکثر آثار تا حد امکان به خوبی نگهداری شده‌اند و آسیب جزئی هم به خاطر گذر زمان بوده است.
عرب‌زاده با اشاره به لزوم برگزاری رویدادهای فرهنگی از این جنس گفت: باید دید که مدیریت موزه برای ادامه برگزاری نمایشگاه‌هایی از این جنس به چه صورت عمل می‌کند. این تصمیم به اداره کل تجسمی و مدیریت موزه برمی‌گردد که امیدوارم با برنامه‌ریزی دقیق و مطالعه بتوانند برنامه خوبی ارائه کنند.
نمایشگاه «چشم در چشم»، فرصتی برای مطالعه و پژوهش
این هنرمند در پایان تأکید کرد: فرصتی که پیش آمد و اقبالی که از مردم گرفتیم باید مورد مطالعه قرار بگیرد و درمورد آن پژوهش انجام شود. فرصت خوبی است که از این اتفاق درس بگیریم تا در برنامه‌ریزی‌های آینده به ما کمک کند.
او خاطر نشان کرد: ما جامعه‌ای پویا، فعال و در حال رشد هستیم، استقبال این نمایشگاه یک مثال از رشد است که باید جدی گرفته شود. مدیران فرهنگی باید این را در نظر بگیرند که این بافت به سرعت در حال تغییر است و اگر ما نتوانیم برنامه مناسبی برای مصارف درست فرهنگی داشته باشیم، در آینده دچار سوء استفاده فرهنگی خواهیم شد.
