به گزارش پلاتو هنر، فیلم‌های سینمایی ژانر موزیکال داستانهایی را خلق می‌کنند که آزادانه میان واقعیت و فانتزی در حرکت هستند. ژانر موزیکال گاهی اوقات مانند آثار استودیویی هالیوود به نظر می‌رسند، البته موزیکال‌های سینمای هالیوود مدت‌ها است که رو به افول است. بهترین فیلم‌های موزیکال دسته‌ای هستند که در آن اثر عناصر موسیقی، رنگ و حرکت درهم آمیخته می‌شود تا بتواند احساسات شخصیت‌ها را به مخاطب منتقل کند.
ژانر موزیکال یک راه برای روایت داستان‌های عاشقانه با ترکیب رویا و فانتزی ذهنی است.
شکوفایی ژانر موزیکال
قدمت ژانر موزیکال با تاریخ سینما برابری می‌کند، ژانر موزیکال به سرعت و پس از ظهور صدا سال 1927 میلادی شکوفا شد. در این راستا، برادران وارنر با ساخت فیلم سینمایی «خواننده جاز» با استفاده از سیستم صداهای هم‌زمان در عرصه فیلمسازی موزیکال پیشتاز شدند. در اوایل دهه 1930 استودیو برادران وارنر (یک شرکت فیلمسازی بزرگ آمریکایی متعلق به وارنر برادرز دیسکاوری) مجموعه قابل توجهی از فیلم‌های موزیکال را نظیر «طلاجویان»، «رژه جلو صحنه» و «خیابان چهل‌ودوم» در عرصه فیلمسازی تولید کرد.
اکثر فیلم‌های ژانر موزیکال حول عشق و رمانس ساخته می‌شوند. از طرفی پیوند موسیقی و عشق نیز طبیعی است و جای تعجبی ندارد. به ویژه با توجه به فرهنگ جهان غرب از موسیقی به عنوان واسطه‌ای برای سخن گفتن با قلب و روح استفاده می‌شود.
عصر طلایی موزیکال‌های هالیوودی تا افول
عصر طلایی موزیکال‌های هالیوودی را معمولا دهه 1950 می‌شناسند. به طور مثال در فیلم سینمایی «همیشه هوای خوشی است» یک مشاجره کم کم و بدون قطع به حرکات رقص و آواز تبدیل می‌شود و یا قطعه موزیکال «موقعیت شناس» هم خیلی عادی و از دل ضرب‌آهنگ کلامی مدیران تبلیغاتی بیرون می‌آید اما این اوج تنها در یک دهه طول کشید و تولید موزیکال‌ها در هالیوود به شدت افت کرد. نوع موسیقی را می‌توان دلیل افت موزیکال‌های پرخرج این دوره دانست.
فیلم سینمایی «کاریی از دست دختر برنمی‌آید» نخستین موزیکال پرخرج دوره هالیوودی با موسیقی راک است که با یک تک‌گویی همراه بود. شخصیت اول این فیلم سینمایی در حالی که مستقیم رو به دوربین حرکت می‌کند درباره داستان فیلم که درباره موسیقی است، می‌گوید. موسیقی که فرهنگ دوره معاصر را بیان می‌کند.
فیلم سینمایی «سکه‌هایی از بهشت» یک موزیکال صحنه‌ای روشنفکرانه و عامه‌پسند به کارگردانی هربرت راس محصول سال 1981 است. در این فیلم در مقایسه با دیدگاه همیشه مستقیم بیان‌شده موسیقی پاپ، شخصیت‌ها بی‌توجه به جنسیتشان آوازهای مردانه و یا زنانه می‌خوانند. آهنگ‌های فیلم همگی ترانه‌های واقعی و محبوبی هستند که در دهه 1930 ضبط شده بود و بازیگران فیلم فقط روی آن‌ها لب می‌زنند. این اتفاق و هم‌نشینی که توهم آرمانی موزیکال‌ها را درهم می‌شکند، جایگاهی حیاتی در مضمون این فیلم یعنی تاثیر فرهنگی در خودآگاه فردی و جمعی ما دارد.
«سکه‌هایی از بهشت» در دوران رکود اقتصادی، آرتو پارکر یک فروشنده نت موسیقی تلاش می‌کند تا محصولات خود را به فروش برساند اما در متقاعد کردن خریداران چندان موفق نیست. در این میان او در یک فروشگاه با معلمی آشنا می‌شود…
رالف برنز، کن کنراد، ماروین هملیش و بیلی می موسیقی متن این فیلم را ساختند و ریچارد مارکز این اثر را تدوین کرده‌است. قطعه اصلی و مشهور موسیقی متن این فیلم با صدای آرتور تریسی بر روی تصاویری از این اثر ثبت شده‌است.
ضد موزیکال؛ تاکید بر ناهماهنگی میان داستان و موسیقی
اگرچه موزیکال‌های پیشین هالیوود درصدد ادغام داستان و قطعه‌های رقص و آوازی به شکل یک اثر منسجم بودند اما «سکه‌هایی از بهشت» بر ناهماهنگی میان داستان و موسیقی تاکید می‌کند. آنچه بیش از هر چیزی به چشم می‌خورد این است که تمام صداها صرفا لب‌خوانی هستند و نه صدای خود بازیگران روی پرده. در حقیقت این موضوع اشاره می‌کند که بازیگران صداهای خودشان یا دیگران را روی ترانه‌ای که پیش‌تر ضبط و میکس شدند، لب‌خوانی می‌کردند.
فیلم سینمایی «سکه‌هایی از بهشت» در مقایسه با موزیکال‌های کلاسیک دهه‌های 1930 تا 1950 را می‌توان به این دلیل که به شکلی متناقض با موزیکال‌های کلاسیک عمل می‌کند، ضد موزیکال توصیف کرد. اگر فیلم‌های موزیکال طبق قرارداد قطعات آوازی را به عنوان فانتزی به کار ببرند، «سکه‌هایی از بهشت» با صحنه‌آرایی غیرمعمول فیلم در قطعات موزیکال با فاصله‌گذاری برای بیننده، از فرار او به درون جهان توهمی و دلپذیر موزیکال‌ها جلوگیری می‌کند، همان رفتاری که آرتور، شخصیت اصلی این فیلم نمونه‌ای از یک شخصیت ساده‌لوح فرهنگی در برابر ترانه‌های پاپ انجام می‌دهد.
فیلم‌های سینمایی «لا لا لند»، «رقصنده در تاریکی»، «مری پاپینز»، «آواز در باران»، «چترهای شربورگ»، «آوای موسیقی» و… تازه‌ترین آثار سینمایی جهان در ژانر موزیکال هستند.
موزیکال «لا لا لند» به کارگردانی دیمیئن شزل محصول سال 2016 که برای اولین بار در جشنواره ونیز رونمایی شد و با بودجه سی میلیون دلاری‌اش به فروشی ۴۴۸ میلیونی در جهان دست یافت، با تحسین منتقدان و برنده چهارده نامزدی اسکار و شش تندیس طلایی شد. دیمیئن شزل با دریافت اسکار بهترین کارگردان در ۳۲ سالگی به جوان‌ترین برنده این جایزه بدل شد. جاستین هِرویتز آهنگسازی این اثر را به عهده داشته‌است که برای این فیلم جوایز اسکار بهترین ترانه اریژینال و بهترین موسیقی متن اریژینال را هم برنده شد.
ژانر موزیکال در ایران
ژانر موزیکال در محصولات سینمایی ایران با وجود محدودیت‌ها در موسیقی، تنها در قالب ساخت آثار عروسکی فرصت ارائه دارد. آثاری مانند «شهر موش‌ها» و «کلاه قرمزی» نمونه‌ای از ژانر موزیکال هستند.
استفاده از داستانهایی با محوریت گروه‌های موسیقی و ترانه در مدت زمان فیلم، تنها چاره فیلمسازان ایرانی برای فرار از محدودیت‌ها است. فیلم‌های سینمایی «دلشدگان» به کارگردانی علی حاتمی، «مکس» سامان مقدم، «خشم و هیاهو» هومن سیدی، «میم مثل مادر» رسول ملاقلی‌پور، «گل یخ» کیومرث پوراحمد، «نیمه شب اتفاق افتاد» تینا پاکروان، «پر پرواز» خسرو معصومی، «مطرب» مصطفی کیایی از جمله آثاری هستند که در سینمای ایران موسیقی نقش پررنگی ایفا می‌کند.
در اینجا تنها به معرفی یکی از این آثار می‌پردازیم.
فیلم سینمایی «مکس» به کارگردانی سامان مقدم محصول سال 1383 با هنرمندی فرهاد آئیش روایتگر داستانی است که در آن وزارت ارشاد به صورت اشتباهی به‌جای دعوت از یک رهبر ارکستر، از مکس که خواننده‌ای برجسته در لس‌آنجلس است دعوت می‌کند تا برای اجرای برنامه‌ای فرهنگی به ایران بیاید. مکس که از استقبال مسئولین ایرانی شوکه شده به مرور شخصیت واقعی خود را بروز می‌دهد و با واکنش‌های سفت و سخت نیرو‌های انقلابی مواجه می‌شود…
ترانه‌های این فیلم توسط یغما گلرویی سروده شده‌است و آهنگسازی «مکس» را کامبیز روشن‌روان انجام داده‌است.
بیشتر بخوانید:
