به گزارش پلاتو هنر، مستند «سرنوشت» به کارگردانی ياسر طالبی در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به بخش مسابقه ملی راه یافت.
«سرنوشت»، زندگی دختری نوجوان به نام سحر و پدرش، رحیم است؛ داستانی سرشار از تردید، عشق و جستجو برای یافتن معنا و جاودانگی در دل چالش‌های زندگی.
این مستند محصول ایران، فرانسه، آلمان و نروژ است. «سرنوشت» پیش از این، جایزه اژده‌های نقره‌ای بهترین کارگردانی مستند شصت و سومین دوره جشنواره کراکو لهستان، بهترین کارگردانی مستند جشنواره مستند داکر مسکو، جایزه بخش Let’s Include Competition جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه بنگالورو BISFF ۲۰۲۳ و بهترین پیچینگ جشنواره توکیو داکز ژاپن و بهترین فیلم چهل‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی توس کورتس Tous Courts شهر اکس آن پرووانس فرانسه را از آن خود کرده است.
به بهانه حضور مستند «سرنوشت» در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، با یاسر طالبی، کارگردان این مستند گفتگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید. در این گفت‌وگو، یاسر طالبی به توضیح جزئیات بیشتری درباره روند ساخت مستند «سرنوشت»، ویژگی‌های سینمایی و چالش‌هایی که در طول پروژه با آن‌ها روبه‌رو شده است، پرداخته است.
«سرنوشت»؛ مستندی دراماتیک با ساختار مشاهده‌گر
یاسر طالبی درباره انتخاب سوژه و ساختار دراماتیک فیلم توضیح داد: چند سال گذشته، یکی از دوستانم مرا با یک سوژه آشنا کرد؛ دختری نوجوان به نام سحر که ۱۸ ساله بود و در آستانه آزمون کنکور قرار داشت، در حالی که مادرش را به تازگی از دست داده بود. از سوی دیگر، پدر سحر، که دچار ناتوانی ذهنی است، بزرگ‌ترین چالش زندگی او محسوب می‌شد.
او ادامه داد: نگهداری از پدر برای سحر امری ارزشمند بود اما از آنجا که سحر می‌خواست با قبولی در دانشگاه، آینده‌ای بهتر برای خود رقم بزند، باید میان ادامه تحصیل و نگهداری از پدر یک مورد را انتخاب می‌کرد. در این بزنگاه، من و گروه‌ام وارد داستان شدیم.
این هنرمند عنوان کرد: در اینجا، می‌توانیم به اصول ساختار دراماتیک در مستند اشاره کنیم. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سینمای مستند دراماتیک، «پویایی کنش‌ها» است. در این نوع مستندها، داستان حول محور کشمکش‌ها و تعلیق‌هایی است که بر اساس انتخاب‌ها و تضادهای شخصیت‌ها شکل می‌گیرد. در «سرنوشت»، این کشمکش نه تنها در دل بحران‌ها و چالش‌های سحر، بلکه در تقابل عاطفی او با وضعیت پدرش و شرایط زندگی روزمره او به‌طور خاص برجسته می‌شود.
ياسر طالبی مطرح کرد: برای وفاداری به اصول سینمای مستند، باید صبوری کرد و اجازه داد تا درام داستان به طور طبیعی شکل بگیرد. من در طول جلسات و گفت‌وگوهایی که با سحر داشتم، به تدریج درام داستان را کشف کردم. از آنجا که مستند باید به تجربه زیسته شخصیت‌ها وفادار باشد، به این نتیجه رسیدم که فیلم باید با ساختاری مشاهده‌گر ساخته شود، چراکه این داستان از دل واقعیت و کشمکش‌های انسانی برمی‌خیزد که به طور طبیعی می‌تواند مخاطب را به خود جذب کند.
از دل یک رویداد واقعی به قصه سحر رسیدم
این کارگردان درباره فرآیند ساخت مستند گفت: فیلمبرداری مستند «سرنوشت» حدود دو سال به طول انجامید اما تنها در ۲۰ جلسه به‌صورت پاره‌وقت انجام شد. دلیل زمان‌بر بودن این فرایند، این بود که هدف من این بود که از دل یک رویداد واقعی به یک قصه دست یابم. در طول این مدت دو ساله منتظر بودم تا ببینم چه اتفاقاتی در مسیر زندگی سحر و پدرش خواهد افتاد.
طالبی بیان کرد: یکی از ارکان مهم سینمای مستند، وفاداری به واقعیت و پروسه زمان است. در این مستند، فیلم‌ساز نه تنها منتظر رویدادها می‌ماند، بلکه بر روند طبیعی و پیشرفت شخصیت‌ها در فضای واقعی تأکید می‌کند. این مسأله با توجه به اینکه داستان در دل یک بحران درونی شخصیت قرار دارد، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. آنچه در مستند «سرنوشت» اتفاق می‌افتد، چگونگی مواجهه و بازتاب آن رویدادهاست که در کشف درام و توسعه شخصیت‌های داستانی مهم است.
طالبی تصریح کرد: یکی از چالش‌های بزرگ در ساخت این مستند، همه‌گیری ویروس کرونا بود. ارتباط با شخصیت اصلی داستان، یعنی سحر، که دختری نوجوان است، خود چالشی دیگر بود. سحر در جستجوی یک زندگی ایده‌آل و دارای سبک زندگی مدرن و امروزی بود، و برای او دشوار بود که شخصیت واقعی‌اش را در مقابل دوربین من نشان دهد.
او افزود: اینجا، مسأله قرار گرفتن در موقعیت‌های بحرانی در ساخت مستند اهمیت پیدا می‌کند. در این‌گونه مستندها، گاهی شرایط به قدری حساس و پیچیده است که فیلم‌ساز باید برای حفظ صداقت در ثبت تجربه شخصیت، از تماس مستقیم با او اجتناب کند و در عوض به کشف راه‌های غیرمستقیم برای ارتباط با شخصیت‌ها بپردازد.
طالبی گفت: پس از مدتی، به این نتیجه رسیدم که به جای تمرکز بر روی سحر، دوربین را به سمت پدر سحر هدایت کنم. این تصمیم به من کمک کرد تا ارتباط بهتری با پدر سحر برقرار کنم. در طول این مسیر، سحر به تدریج به فضای فیلمبرداری عادت کرد و توانست خود واقعی‌اش را مقابل دوربین نشان دهد.
این کارگردان عنوان کرد: سوژه‌های انسانی و سرنوشت و قصه آدم‌ها می‌تواند برای مخاطب جذابیات داشته باشد. «سرنوشت» هم خوشبختانه موفق شد توجه مخاطب را در سطح جهانی جلب کند.
ویژگی‌های بصری و رئالیسم سینمایی
طالبی درباره ویژگی‌های بصری فیلم اظهار کرد: در سینمای مستند، همواره سعی می‌کنم از نورپردازی مصنوعی اجتناب کنم و از نور طبیعی استفاده کنم. دلیل این انتخاب، علاقه‌ام به حفظ فرمت رئالیسم و وفاداری به فضای زیست شخصیت‌ها است. من معتقدم که این امر باعث می‌شود که مستند از نظر بصری به واقعیت نزدیک‌تر باشد.
او ادامه داد: در اینجا، استفاده از نور طبیعی و اجتناب از نورپردازی مصنوعی در مستند، به عنوان ابزار بصری، علاوه بر انتقال حس واقعیت و صداقت به مخاطب، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های «رئالیسم» در سینمای مستند است. رئالیسم مستند به مخاطب این امکان را می‌دهد که از نزدیک به زندگی شخصیت‌ها وارد شود و به تجربه آن‌ها نزدیک‌تر شود.
این هنرمند اشاره کرد: مستند «سرنوشت» به واسطه تهیه‌کنندگان بین‌المللی‌اش در چند نسخه کوتاه، میان مدت و بلند آماده پخش و اکران است.
نسل امروز و چالش‌های فرهنگی
این کارگردان توضیح داد: یکی از محورهای اصلی در سینمای مستند معاصر، پرداختن به «چالش‌های فرهنگی» و مسائل نسل‌های مختلف است. در این فیلم، تقابل میان سنت و مدرنیته، و تلاش برای فهم معنای زندگی از چشم‌انداز یک نسل نوجوان، یکی از موضوعات مرکزی است که در قالب کشمکش درون‌فردی و اجتماعی مطرح می‌شود. این امر می‌تواند نمادین باشد برای بررسی تحولات فرهنگی و اجتماعی در سطح جهانی، به‌ویژه در جوامعی که در تقابل میان سنت و مدرنیته قرار دارند.
یاسر طالبی در پایان گفت: مستند «سرنوشت» روایتگر دغدغه‌ها و روحیات نسل نوجوان و جوان امروزی است، نسلی که در تقابل با فرهنگ و سنت قرار دارد و نگرشی متفاوت نسبت به مسیر زندگی و هستی دارد. این نسل حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که باید به آن‌ها گوش سپرد و ارزش قائل شد.
عوامل این مستند عبارتنداز: تهیه‌کنندگان: الهه نوبخت، یاسر طالبی و هنگامه بلوری، تدوین: یاسر طالبی و مایومی تادا، صداگذار: بهنیا یوسفی، فیلمبردار: یاسر طالبی.
بیشتر بخوانید:
«شاگرد حکیم»؛ انتقال پیام خودباوری به کودک/ نزدیک به استاندارد جهانی
فیلم‌های مستند راه‌یافته به جشنواره فیلم کوتاه تهران معرفی شدند
