به گزارش پلاتو هنر، نوروز، جشن باستانی ایران است که نماد تجدید حیات طبیعت و آغاز زندگی نوین است. از این رو هنرمندان بسیاری با الهام گرفتن از این موضوع نقاشی های نوروزی را به تصویر کشیدند. این جشن با ریشه‌ای عمیق در فرهنگ ایران، فرصتی برای شروع دوباره با انرژی و امید به شمار می‌رود. نوروز که آغاز بهار را نشان می‌دهد، نماد پیروزی نور بر تاریکی و زندگی بر مرگ است
این جشن نماد تغییر و تجدید زندگی است و در هنرهای مختلف، از جمله نقاشی، الهام‌بخش بوده است، که در کشورهای مختلف برگزار می‌شود و توسط یونسکو به‌عنوان میراث فرهنگی جهانی ثبت شده است. در این گزارش به معرفی نقاشی های نوروزی می‌پردازیم.
تأثیر نوروز بر نقاشی های نوروزی
نوروز با رنگ‌ها، نمادها، و مفاهیم خاصی همراه است که می‌تواند در نقاشی‌ها به تصویر کشیده شود.
برخی از مهم‌ترین نمادهای نوروز شامل:
سمنو: سمنو نماد عشق و محبت در سفره هفت سین است.
سبزه: سبزه یکی از مهم‌ترین نمادهای سفره هفت سین است که بهار و زندگی را نشان می‌دهد.
سرکه: سرکه یکی از اجزای هفت سین است که نماد زندگی و بردباری در برابر مشکلات محسوب می‌شود.
سنجد: سنجد یکی از میوه‌های خشک است که نماد عمر طولانی و سلامتی است.
سیر: سیر یکی از اجزای سفره هفت سین است، که نماد سلامتی و درمان بیماری‌ها است.
سماق: سماق یکی از مواردی است که در سفره هفت سین قرار می‌گیرد و نماد زیبایی و شادابی است.
سیب: سیب به‌عنوان یک میوه باستانی و پرخاصیت، در سفره نوروزی ایرانیان قرار دارد، که نماد سلامتی، زندگی و زیبایی است.
سفره هفت سین شامل ۷ عنصر است که با سین شروع می‌شود و از مهم‌ترین اقلام هفت سین به شمار می‌روند. علاوه‌بر این هفت مورد، برخی از سفره‌ها شامل مواردی هستند که با حروف دیگر شروع می‌شوند و هرکدام نماد خاصی دارند و باعث الهام در نقاشی های نوروزی می‌شوند. این موارد عبارت‌اند از:
آینه، شمع، تخم‌مرغ، ماهی، سکه و گل‌ها و طبیعت که در نوروز به صورت خاص در آثار هنری انعکاس دارد.
نقاشی های نوروزی سنتی الهام گرفته از نوروز
در نقاشی‌های سنتی ایرانی، مانند Miniature «مینیاتور»، می‌توان شاهد تصاویری از نوروز بود که در آن‌ها جشن‌های نوروزی، سفره هفت‌سین، و نمادهای مختلف نوروز به نمایش در آمده‌اند.
نقاشی های نوروزی این سبک اغلب پر از رنگ‌های زنده و شاد هستند که بازتابی از سرزندگی و شادی نوروزی می‌باشد.
آثار مینیاتوری ایرانی در نمایش جشن نوروز، نقشی اساسی در انتقال مفاهیم فرهنگی این جشن دارند. هنرمندان در این آثار با استفاده از نمادهایی مثل طبیعت بهاری، بزم‌های درباری، آتش و روشنایی، سعی کرده‌اند جلوه‌های نوروز را به تصویر کشند.
در هر دوره تاریخی، سبک‌های مختلف هنری تأثیر زیادی بر نقاشی های نوروزی گذاشته‌اند؛ در دوره تیموری، بیشتر به جزئیات طبیعت و چهره‌ها پرداخته شد، در حالی که در دوره صفوی، رنگ‌های غنی و طراحی‌های پیچیده به‌کار رفت. در دوران قاجار، با تأثیر از هنرهای اروپایی، نمایش‌های واقع‌گرایانه‌تری از نوروز خلق شد. در نهایت، آثار مینیاتوری ایرانی به‌عنوان وسیله‌ای برای نمایش نمادهای نوروزی و عمیق‌تر کردن مفاهیم فرهنگی و اسطوره‌ای آن، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ هنر ایران پیدا کردند.
حسین شیخ، یکی از شاگردان کمال‌الملک، نقاشی از اعضای خانواده‌اش در جشن نوروز کشید. سال‌ها بعد، محمد در آخرین روز سال ۱۳۹۹، تصمیم می‌گیرد درباره‌ی این نقاشی و تغییرات گذر زمان بنویسد. او پنج شخصیت در نقاشی را بررسی می‌کند:
کودک: بی‌خیال از گذر زمان، در دنیای بازی‌ها غرق است و لحظات شیرینی را تجربه می‌کند.
جوان: او فکر می‌کند که زمان تحت کنترل اوست، ولی نمی‌داند که خود نیز بخشی از این گذر است.
مرد دعاگو: به محدودیت‌های زندگی پی برده و به یاد گذشته‌اش دعا می‌کند.
مرد چپق‌کش: درگیر دنیای خود است و به احتمالی از گذشته یا آینده می‌اندیشد.
پیرمرد: در پایان عمر، به آینده نامعلوم فکر می‌کند و تسلیم آن است.
محمد از گذر زمان، تغییرات انسان‌ها و اینکه چطور همه‌چیز به خاطرات تبدیل می‌شود، می‌نویسد. نقاشی حسین شیخ برای او یادآور این است که زندگی همواره در جریان است و نوروز نماد آغاز جدیدی است که با وجود مرگ و فراموشی، همچنان ادامه دارد.
نقاشی های نوروزی معاصر الهام گرفته از نوروز
در هنر معاصر نیز هنرمندان از نوروز الهام گرفته و آثار متفاوتی خلق کرده‌اند. این نقاشی های نوروزی ممکن است نه تنها به صورت مستقیم به نمادها و رسوم نوروز بپردازند، بلکه به مفاهیم فرهنگی و اجتماعی این جشن نیز اشاره داشته باشند.
هنرمندان ممکن است از نمادهایی مانند رنگ‌های نوروزی سبز، قرمز، زرد و اشکال هندسی استفاده کنند که در هنر ایرانی رایج است.
لیلی متین دفتری از نقاشان برجسته نسل نوگرای ایران است که در آثارش با دقت و حساسیت زیادی به طبیعت و اشیاء پیرامونش توجه کرده است. او در نقاشی‌های خود، به ویژه در آثار مربوط به طبیعت بی‌جان، مفاهیم عمیق‌تری را جستجو می‌کند. برخلاف نقاشان مکتب کمال‌الملک که بر واقع‌گرایی تأکید داشتند، متین دفتری با شیوه‌ای مینیمالیستی، اشیاء را نه تنها به عنوان چیزهایی فیزیکی، بلکه به عنوان نمادهایی معنوی و فلسفی به نمایش می‌گذارد.
در یکی از آثار او که به نماد سبزه و سفره هفت سین مربوط می‌شود، فرآیند رشد سبزه به عنوان نماد حیات و تجدید زندگی به تصویر کشیده شده است. این اثر، که در سال ۱۳۵۶ خلق شده، با تلاقی آب و دانه گندم، نشان‌دهنده رویش دوباره زمین و مفهومی عمیق از زندگی است. متین دفتری از این عناصر ساده برای بیان مفاهیم هستی‌شناختی و فلسفی بهره می‌برد و تماشاگر را به تفکر در مورد معنای عمیق‌تری از طبیعت و زندگی دعوت می‌کند.
علیرضا درویش، نقاش و تصویرگر ایرانی، ایده‌های هنری خود را از تجربیات زندگی واقعی‌اش می‌گیرد. یکی از آثارش درباره نوروز است که در مجموعه «کاغذ و حافظه» با ترکیب نقاشی و کلاژ، به انتقاد از فاصله گرفتن انسان از متریال کاغذ و گرایش به دنیای مجازی می‌پردازد.
زیبایی طبیعت در هنر: بررسی نقاشی‌های بهاری
ایران درودی:
ایران درودی، نقاش برجسته ایرانی، در سال ۱۴۰۰، به مناسبت نوروز، اثری را با همین موضوع خلق کرد. درودی که همیشه نور را در آثارش مهم می‌دانست، درباره این اثر نوشته بود: «نوروز ۱۴۰۰ بر یکایک هموطنانم فرخنده باد، ما ایرانیان بنیان‌گذاران حقوق بشر با فرهنگی کهن، در هر کجای دنیا، لحظه آغاز سال نو را با جشن و آیین‌های خود گرامی می‌داریم.» این اثر به صورت کارت‌پستال منتشر شده است.
علی‌اکبر صادقی:
علی‌اکبر صادقی، هنرمند متولد ۱۳۱۶ تهران، در آثارش به نوروز و آیین‌های آن توجه ویژه‌ای داشته است. صادقی در حدود سال ۱۳۳۸ سبک خاصی در هنر ویترای و نقاشی روی شیشه ایجاد کرد. علی اکبر صادقی در سال ۱۳۸۷ به عنوان چهره ماندگار کشور معرفی شد.
این هنرمند سوررئالیسم ایرانی است که اغلب آثار او بر پایه نقاشی سنتی و قهوه‌خانه‌ای بنا شده‌است. او در کارهایش اغلب از اساطیر فرهنگ ایرانی و همچنین حضور چند سلحشور بهره می‌گیرد. که برخی از این جنگاوران چهره خود صادقی را دارند.
بابک رشوند:
بابک رشوند، هنرمند معاصر اهل زنجان، در رشته‌های گرافیک و نقاشی‌خط تخصص دارد. یکی از آثار معروف او «نوروز» است که در سال ۱۳۹۵ خلق شده و به جشن‌های نوروزی می‌پردازد. این اثر ترکیبی از تکنیک‌های مختلف بر روی بوم است و ابعاد آن ۱۸۰ در ۱۴۰ سانتی‌متر می‌باشد.
کلود مونه:
تابلوی «باغ گلی در بهار» اثر کلود مونه، یکی از برجسته‌ترین آثار سبک امپرسیونیسم با موضوع بهار است. این اثر باغ گلی در دهکده «ژیورنی» را نمایش می‌دهد و الهام‌بخش مجموعه مشهور «نیلوفر آبی» مونه شد.
آلفرد سیسلی:
تابلوی «علفزار کوچک در بهار» اثر آلفرد سیسلی، از آثار برجسته او پس از نقل مکان به دهکده‌های اطراف پاریس است. در این تابلو، درختان بدون برگ هستند و شکوفه‌های گیلاس دیده نمی‌شود، اما تصویری از یک دختر جوان در بخش جلویی تابلو نماد تولدی دوباره و سرزندگی است.
رنه ماگریت:
«رنه ماگریت»، هنرمند سوررئالیست بلژیکی، برای استفاده از «جناس تصویری» در آثارش مشهور است. تابلو «بهار» از او، اشیای معمولی را در زمینه‌های غیرمعمول به تصویر می‌کشد و ادراک بیننده را به چالش می‌کشد. آثار ماگریت بر پاپ آرت، هنر مینیمالیستی و مفهومی تاثیرگذار بود و پرنده‌ها یکی از سوژه‌های محبوب او بودند.
کلود مونه:
تابلوی «موعد بهار» اثر کلود مونه، همسر نخست او، «کامیل»، را به تصویر می‌کشد. مونه پس از اسکان در دهکده «ارژانتوی» در سال ۱۸۷۱، مجموعه‌ای از نقاشی‌های بهاری با موضوع باغ خود خلق کرد که در بسیاری از آن‌ها کامیل حضور دارد. پس از مرگ کامیل، همسر دوم مونه، آلیس، دستور داد تا آثار مرتبط با او نابود شوند و به همین دلیل تابلوهای کمتری از کامیل باقی مانده است.
ونسان ون‌گوگ:
تابلوی «شکوفه‌های بادام» اثر «ونسان ون‌گوگ» در سال ۱۸۹۰ به مناسبت تولد برادرزاده‌اش خلق شد. این اثر یکی از نقاشی‌های مجموعه «شکوفه‌های بادام» است که بین ۱۸۸۸ تا ۱۸۹۰، زمانی که ون‌گوگ در «آرل» و «سن-رمی-دو-پروانس» زندگی می‌کرد، به تصویر کشیده شد. شکوفه‌های درخت برای ون‌گوگ نماد هوشیاری و امید بودند و اهمیت ویژه‌ای برایش داشتند.
پیوندی از فرهنگ، رنگ و طبیعت بهاری
نوروز همواره با رنگ‌های شاد و زنده‌ای مانند سبز، قرمز، زرد و آبی همراه است. این رنگ‌ها در هنر نقاشی به‌ویژه در آثار سنتی و معاصر ایرانی بسیار برجسته هستند. یکی از ویژگی‌های برجسته نقاشی‌های نوروزی، الهام گرفتن از طبیعت و زیبایی‌های بهار است. در مجموع، نوروز نه‌تنها جشن فرارسیدن فصل بهار است، بلکه به‌عنوان منبعی از الهام برای خلق آثار هنری در زمینه‌های مختلف، به ویژه نقاشی، تأثیرات عمیقی گذاشته است.
