به گزارش پلاتو هنر، هوش مصنوعی و تاثرات آن بر سینما، یکی از دغدغه‌های حال حاضر جهان است و سینمای ایران نیز نسبت به این موضوع بی تفاوت نیست.
سوم آبان ماه 1402، اولین نشست تخصصی با موضوع «هوش مصنوعی و سینما» در موزه سینما با میزبانی سعید اسدی و با حضور امیررضا معتمدی، فرید ناظر فصیحی، مسعود سفلایی و مجید شیخ انصاری برگزار شد.
سعید اسدی کارگردان، نویسنده، تهیه‌کننده و هنرپیشه است. «خیابان بیست و چهارم»(1387)، «فرود در غربت»(1387)، «تلافی»(1386)، «مهمان»(1385)، «سیب سرخ حوا»(1377) و «عشق گمشده»(1375)، از جمله فیلم‌هایی هستند که او کارگردانی آنها را برعهده داشته است.
اسدی که فارغ التحصیل رشته سینما از آمریکا است، در فیلم‌های «شاخه گلی برای عروس»، «تیک» و «سراب»، به عنوان بازیگر حضور داشته بود.
در رابطه با مساله هوش مصنوعی و سینما مصاحبه‌ای اختصاصی با سعید اسدی انجام دادیم که در ادامه می‌توانید بخوانید.
*چند وقت است که درباره هوش مصنوعی تحقیق می‌کنید؟
به واسطه حرفه و تخصصی که در حوزه دانشگاهی دارم، سال‌ها است که به رابطه تکنولوژی و سینما فکر می‌کنم. این پدیده، پدیده جدیدی است و اتفاقا به دلیل عکس العملی که جهان سینما به این ماجرا دارد، من هم معطوف شدم به پیگیری درباره خود پدیده هوش مصنوعی و رابطه‌اش با سینما. من فکر می‌کنم که سینما یک پدیده مدرن است و اتفاقا در این وضعیتی که مدرنیسم داشته، سینما بارها با پدیده‌های مدرنی رو به رو شده که یا در برابرش بودند و باید با آنها مقابله می‌کرده و یا همراهش شدند و با آنها همکاری و هم داستانی می‌کرده است. به نظرم هوش مصنوعی هم مثل باقی چیزهایی که در طول این سال‌ها اتفاق افتاده است، علاوه‌بر ایجاد یک امکان جدید برای سینما، به نوعی خود سینما و اهالی سینما را به فکر انداخته که راجع‌به فرصت‌ها و تهدیدهایش فکر کنند.
*تعریف‌تان از هوش مصنوعی چیست؟
در خود مفهوم intelligence در هوش مصنوعی، یک مبدا و مبنایی وجود دارد برای عاملیت و فاعلیت. هوش مصنوعی را این طور تعریف می‌کنم که فاعلیت و عاملیت خودش را فقط از کسانی که آن را اداره میکنند، نخواهد گرفت. بنابراین، پدیده‌ای است که عاملیت جدیدی را ایجاد می‌کند و شاید همین برای ما جذابش می‌کند؛ می‌تواند هم از خودش و هم از ما بیاموزد. ولی در بنیاد خودش، هوش مصنوعی را چیزی می‌دانند که می‌تواند موازی عاملیت انسانی عمل بکند.
*به نظرتان سینمای ایران چه وضعیتی در این حوزه دارد؟
یکی از ویژگی‌های سینمای ایران در 30-40 سال اخیر و با توجه به درخشش جهانی فیلم‌هایش، غیر تکنولوژیکی بودنش است. یعنی به عنوان یک گفتمان غیر تکنولوژیک و حالا نوعی از زیبایی شناسی، مفاهیمی را در جهان مطرح می‌کرده است و در مقابل یک نوع سینمای تکنولوژیک خیلی توانمد از حیث ساخت‌وساز قرار داشته است. این یک رویارویی نبوده بلکه یک آلترناتیوی برای سینمای جهان بوده است و از منظر تولیدات داخلی که ممکن است وجه بین المللی نداشته باشند هم این سینما در نسبتش با مخاطب، شرایط خاصی داشته که خیلی از تکنولوژی استفاده نمی‌کرده است. اما اگر بخواهیم سینما را به دو دسته سینمای هنری و سینمای مردم پسند تقسیم کنیم، به نظرم سینمای مردم پسند برای اینکه جلوه‌های ویژه بیشتری داشته باشد، تلاش می‌کند بیشتر از تکنولوژی برخوردار شود و مطمئنا برای آن جذابیت‌ها و امکانات تازه‌ای که حتی دیگر نیاز به ابزار‌های پیچیده ندارد (در فضای نرم‌افزاری)، سینمای مردم پسند در مقایسه با سینمای هنری، بیشتر از تکنولوژی بهره‌مند خواهد بود. بنابراین، همچنان تداوم حرکت سینمای ایران در جهان، بیشتر بر همان وجه غیر تکنولوژیکش می‌تواند استوار باشد تا اینکه بخواهد وارد عرصه ساخت‌وساز تکنولوژیک به آن شکل شود. اگر هم دقت کنید ما در تاریخ سینمای خودمان، به معنای واقعی هیچ وقت فیلم‌های علمی تخیلی نساختیم. اینکه چرا نساختیم، سوال مهمی است هم از لحاظ بنیان فکری و هم از لحاظ ویژگی‌های تکنولوژیکی.
*نسبت به هوش مصنوعی خوش‌بین هستید یا احساس خطر می‌کنید؟
من قضاوتی درباره این موضوع ندارم و اتفاقا هنوز در حال کاوش هستم تا ببینم چقدر فرصت است و چقدر تهدید. من خوش‌بین هستم برای اینکه سینما خودش یک پدیده‌ای است که وقتی به وجود آمد، دقیقا عین هوش مصنوعی عمل کرد، یعنی وقتی در جامعه آمد، پدیده عجیب و غریب و حتی هول‌انگیزی می‌توانست باشد و در ابتدا آن را یک تفنن می‌دانستند و حتی کارایی‌های دیگری برایش در نظر داشتند ولی وقتی وارد عرصه هنر شد، رفته رفته توانست جایگاه خودش را پیدا کند. جلوتر که می‌رویم، همان طور که عرض کردم، هوش مصنوعی در تعریف خودش، تنها مخاطره‌ای که دارد و می‌تواند بدبینی ایجاد کند، مسئله فاعلیت و عاملیت انسانی است که اصلا یک مخاطره جهانی به حساب می‌آید. به قول بزرگی، در آینده بحران اصلی، بحران بی مصرف شدن است. به همین خاطر ما می‌ترسیم که همه کسانی که در سینما فاعلیت داشته‌اند، در واقع دچار این بحران شوند و شاید یکی از دلایلی که باعث عکس العمل‌های منفی نسبت به این مسئله می‌شود، همین موضوع باشد.
*به نظرتان هوش مصنوعی جای خلاقیت و هنر را می‌گیرد یا به رشد آنها کمک می‌کند؟
به نظر من گزینه دوم یعنی بیشتر به این موضوع فکر می‌کنم چون ما الان با وضعیتی رو به رو هستیم که اتفاقا هوش مصنوعی ما را وارد یک چالش اخلاقی کرده است، مخصوصا شرکت‌هایی که هوش مصنوعی ارائه می‌دهند. ولی نکته اینجاست که آیا هوش مصنوعی می‌تواند جای خلاقیت انسانی را بگیرد؟ من فکر می‌کنم که نمی‌تواند بگیرد. به دلیل اینکه نوع ادراکی که آدمی دارد و آن چیزی که قدرت تخیل آدمی است، خیلی باید طول بکشد تا بتواند با چنین وسعت و ژرفا و توانایی در هوش مصنوعی محقق شود. به قول یکی از نظریه پردازان حوزه ارتباطات، هوش مصنوعی بیشتر گذشته‌گرا است به خاطر اینکه ناگزیر است تا مدام از محتوایی که در اینترنت گذاشته شده بود، استفاده کند و بنابراین هنوز خیلی توانایی پردازش‌گری برای آینده را ندارد ولی این آدمی است که اتفاقا در هر دو زیست می کند. یعنی آدمی وقتی در حال زندگی می‌کند، هم در گذشته است و هم درآینده. فکر نمی‌کنم که هوش مصنوعی بتواند تمامی آن قابلیت‌ها را پیدا کند ولی از حیث عملی، قطعا باعث دگرگونی و تحول می‌شود. حداقل نظریه فیلم این را به ما نشان می‌دهد که چه طوری می‌توانیم یک واقعیت را بسازیم و مماس با واقعیت در سینما عمل کینم؛ چیزی که قبلا نمی‌توانست در هنر اتفاق بیافتد و بعد ما توانستیم حتی آن چیزی که واقعیت ندارد را بسازیم، باز طوری که هنر قبلا نمی‌توانست بسازد. هوش مصنوعی احتمالا یک عرصه جدیدی را ایجاد می‌کند و فکر می‌کنم این هم همان چیزی است که پارسال در عنوان روز فلسفه در یونسکو مطرح شد که ما دیگر درباره آینده انسان حرف نمیزنیم بلکه داریم درباره انسانِ آینده حرف می‌زنیم. حالا این انسان آینده چگونه به وجود می‌آید؟ به دلایل خیلی زیادی که یکی از آن همین فرصت‌هایی است که عواملی مثل هوش مصنوعی می‌توانند ایجاد کنند.
*چند وقت پیش، خبری را در پلاتو هنر منتشر کردیم درباره پلتفرم «متافیزیک پرو» که در قالب آن، هنرمندان می‌توانند داده‌های مربوط به صدا، تصویر و اجرایشان را در آن ذخیره کنند و اگر کسی خواست از آنها استفاده کند، می‌تواند از خود هنرمند اجازه بگیرد و به راحتی به آن داده‌ها دسترسی داشته باشد. در سینمای ایران همچین اتفاقی افتاده است یا برنامه‌ریزی‌ای برای فراهم کردن همچین پلتفرمی وجود دارد؟
من بی اطلاع هستم برای اینکه خود این موضوع یک خبر جدید است. به هر حال عرصه‌ای که در خارج از ایران در آن کار میکنند، عرصه پیشرفته‌تری است نسبت به آن چیزی که ما در ایران کار می‌کنیم. به نظرم نسل جدید ما عرصه‌ها را پیدا میکنند و این‌ها را به کار خواهند گرفت و نسخه های ایرانی این پلتفرم‌ها نیز ایجاد خواهد شد ولی فعلا بی اطلاع هستم ازاینکه کسی این کار را کرده است یا نه.
فاطمه معصومی
بیشتر بخوانید:
