به گزارش پلاتو هنر، سانسور یکی از مسائلی است که در سینمای ایران همیشه با آن روبرو بوده‌ایم. از فیلم‌هایی که به دلیل محتوای جنجالی، سیاسی یا اجتماعی از اکران منع می‌شوند، تا آثار هنری که مجبور به تغییرات شدید می‌شوند تا مجوز اکران بگیرند. اما چرا این پدیده همچنان ادامه دارد؟ و کدام فیلم‌ها بیشتر از همه قربانی سانسور شدند؟ در ادامه به این موضوعات میپردازیم.
سانسور در سینمای ایران؛ میان حفظ ارزش‌ها و محدودیت‌ها
سانسور در سینمای ایران به‌طور عمده به‌دلیل نگرانی‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی صورت می‌گیرد. فیلم‌هایی که صحنه‌های جنسی، خشونت، نقدهای اجتماعی یا نگاهی متفاوت به مسائل دینی دارند، معمولا از اکران عمومی منع می‌شوند یا مجبور به تغییرات گسترده می‌شوند. مقامات فرهنگی و سیاسی نگران تأثیرات منفی این فیلم‌ها بر جامعه و تغییر دیدگاه‌های اجتماعی هستند. به‌ویژه فیلم‌هایی که نقدی به سیستم‌های حکومتی، نهادهای مذهبی یا مسائل اجتماعی دارند، معمولاً دچار این موضوع می‌شوند. در نهایت، این محدودیت‌ها به کاهش خلاقیت و آزادی بیان در سینما منجر می‌شود و روند تولید فیلم‌های اجتماعی و فرهنگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
فیلم‌هایی که دچار ممیزی شده‌اند؛ از گشت ارشاد تا ماهی و گربه
گشت ارشاد
گشت ارشاد یکی از فیلم‌هایی است که بیشترین توجه را به‌خود جلب کرده است. این فیلم که به کارگردانی سعید سهیلی ساخته شده بود، به مشکلات اجتماعی ایران و رفتارهای فردی در جامعه پرداخته بود. اما نمایش صحنه‌های جنسی و موضوعات اجتماعی‌ای که با هنجارهای عمومی در تضاد بودند، باعث شد تا این فیلم با واکنش‌های شدید و سانسور روبرو شود. فیلم در ابتدا با مشکلات بسیاری مواجه شد و فقط پس از اصلاحات گسترده مجوز اکران گرفت.
ماهی و گربه
ماهی و گربه به کارگردانی شهرام مکری یکی از فیلم‌های جنجالی سینمای ایران بود که به دلیل محتوای خاص خود با مشکلات زیادی مواجه شد. این فیلم با روایت خاص خود، داستانی از جنایات و روابط انسانی را روایت می‌کند که از لحاظ روانی و اجتماعی قابل‌تأمل است. فیلم به دلیل برخی صحنه‌های غیرمستقیم جنسی و خشونت‌های گرافیکی، مجبور به سانسور شد. حتی برخی صحنه‌های فیلم تغییر پیدا کردند تا مجوز اکران بگیرد.
زندگی جای دیگری است
زندگی جای دیگری است ساخته محمد بهرامی، یک فیلم اجتماعی است که به نقد برخی از جنبه‌های زندگی شهری و روابط انسانی در ایران پرداخته است. موضوعاتی مانند فساد و مشکلات اجتماعی در فیلم به نمایش درآمدند که باعث شد تا برخی از صحنه‌ها برای هماهنگی با ارزش‌های اجتماعی مورد سانسور قرار بگیرند.
اشباح
اشباح به کارگردانی داریوش مهرجویی یکی از فیلم‌های پرمخاطب و در عین حال جنجالی سینمای ایران است. فیلم که به موضوعات جنسی و روابط انسان‌ها پرداخته بود، با فشارهای زیادی از سوی مقامات مواجه شد و مجبور به حذف یا ویرایش برخی صحنه‌ها شد. این فیلم همچنین در برهه‌ای از زمان از اکران منع شد تا به‌طور خاص با نظارت‌های شدیدتر روبرو شود.
ناخدا خورشید
یکی از دیگر فیلم‌های سانسور شده در ایران ناخدا خورشید به کارگردانی ناصر تقوایی است. این فیلم که به موضوعات سیاسی و اجتماعی پرداخته و در زمان خود به‌دلیل شرایط ویژه اجتماعی مورد واکنش قرار گرفت، در ابتدا با سانسور و مشکلات بسیاری مواجه شد. فیلم به‌دلیل مسائل سیاسی و موضع‌گیری‌های خاص، مدت‌ها به‌دلیل پیشگیری از آسیب به هویت اجتماعی از اکران عمومی منع شد.
علف‌زار
یکی دیگر از این فیلم‌ها، علف‌زار به کارگردانی کاظم دانشی و نویسندگی بهرام رادان است. فیلم علف‌زار فیلمی بر اساس واقعیت است که بسیار جنجالی بوده که فرا تر از خط قرمر‌های ایران پیش رفته و موضوعات را به گونه‌ای بدون سانسور بیان می‌کند که مخاطب حیران می‌ماند و همین امر باعث شد در سینما سانسور شود.
چرا سانسور هنوز هم ادامه دارد؟
سانسور در سینمای ایران به‌طور عمده ناشی از نگرانی‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی است که بر اساس ارزش‌ها و هنجارهای جامعه صورت می‌گیرد. یکی از اصلی‌ترین دلایل این سانسورها، ترس از ایجاد بحران‌های اجتماعی یا سیاسی است. به‌طور خاص، فیلم‌هایی که به موضوعات سیاسی حساس، نقدهای اجتماعی یا مسائل مذهبی پرداخته‌اند، بیشتر از سایر فیلم‌ها با محدودیت‌های جدی روبرو می‌شوند. مقامات فرهنگی و دولتی نگران هستند که این آثار باعث ایجاد نارضایتی عمومی یا حتی تحریک اعتراضات اجتماعی شوند.
علاوه بر این، فیلم‌هایی که دارای صحنه‌های جنسی، خشونت زیاد یا محتوای غیرمتعارف از نظر فرهنگی هستند، معمولاً به شدت سانسور می‌شوند. در برخی مواقع، حتی شیوه‌های روایت خاصی که با ارزش‌های دینی و فرهنگی در تضاد است، نمی‌توانند به‌طور آزادانه در سینما به نمایش درآیند. این محدودیت‌ها باعث می‌شود فیلمسازان نتوانند به‌طور کامل و آزادانه به مسائل پیچیده و مهم جامعه پرداخته و این امر منجر به خودسانسوری یا تغییرات عمده در محتوا و نحوه روایت فیلم‌ها می‌شود. در نتیجه، بسیاری از آثار سینمایی به جای اینکه به‌طور واقعی با مشکلات اجتماعی یا سیاسی روبرو شوند، مجبور به ساده‌سازی یا تغییر در داستان می‌شوند تا از فیلتر سانسور عبور کنند.
چالش‌های سانسور در سینمای ایران: مرزهای هنر و سیاست
سانسور در سینمای ایران همواره موضوعی پیچیده و چالش‌برانگیز بوده که تحت تاثیر عوامل اجتماعی، سیاسی و دینی قرار دارد. از آنجا که سینما یک ابزار قدرتمند برای انتقال پیام‌ها و بیان نظرات اجتماعی و سیاسی است، به‌ویژه در ایران که ساختارهای اجتماعی و فرهنگی خاص خود را دارد، مقامات حکومتی نگرانی‌های زیادی درباره تاثیر محتوای فیلم‌ها بر افکار عمومی دارند. این نگرانی‌ها اغلب به سانسور و محدودیت‌هایی در اکران فیلم‌ها منتهی می‌شود.
فیلم‌هایی که به موضوعات حساس اجتماعی، سیاسی یا دینی پرداخته و یا دارای محتوای جنسی و خشونت‌آمیز هستند، بیشتر در معرض سانسور قرار می‌گیرند. حتی روش‌های خاص روایت و نمایش می‌توانند با هنجارهای فرهنگی و مذهبی جامعه تضاد پیدا کنند و باعث شوند فیلم از اکران عمومی منع شود. این سانسورها معمولاً به‌منظور جلوگیری از ترویج افکار مخالف و کنترل فضاهای عمومی است که ممکن است به بی‌نظمی یا نارضایتی اجتماعی منجر شود.
با وجود این چالش‌ها، سینمای ایران سعی کرده است از طریق استعاره‌ها، نمادها و روش‌های هنری خاص خود پیام‌های اجتماعی و سیاسی را منتقل کند. فیلمسازان ایرانی با آگاهی از محدودیت‌های موجود، سعی می‌کنند آثارشان را به‌گونه‌ای بسازند که هم‌زمان هم پیام‌های انتقادی و اجتماعی خود را برسانند و هم از سانسورهای حکومتی جلوگیری کنند. این امر باعث شده که سینمای ایران به یک نوع مقاومت در برابر سانسور تبدیل شود، جایی که فیلمسازان با استفاده از ابزارهای مختلف هنری سعی در شکستن مرزهای سانسور دارند.
در نهایت، این سوال باقی می‌ماند که آیا روزی سینمای ایران از محدودیت‌های سانسور رها خواهد شد یا اینکه همچنان باید در برابر سیاست‌ها و نظارت‌های حکومتی مقابله کند؟ این روند نشان‌دهنده‌ی تاثیر عمیق نهادهای نظارتی و دولت بر تولید و اکران آثار سینمایی است و آینده سینما در ایران همچنان تحت تاثیر این چالش‌ها خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
