به گزارش پلاتو هنر، جنگ چه بر سر انسان‌ها، حیوانات، خانه‌ها، شهرها، کشورها، امیدها و آرزوهایمان می‌آورد؟
خانه هنرمندان این روزها میزبان جنگ است، جنگی که از دریچه دوربین افشین قدبیگی و علی پاکزاد در افغانستان و اوکراین روایت می‌شود. راهرو را که تا انتها بروی با تابلویی مواجه می‌شوی که سه مسیر را نشان می‌دهد؛ سمت راست کابل، سمت چپ کیف اما فلش سمت پایین نامعلوم است و نوشته‌اش بر اثر سیاهی ناشی از انفجار دیده نمی‌شود. یک سطل زباله فلزی بزرگ نیز در مرکز راهرو قرار دارد. روی دیوار پشت سطل آشغال، تصویر مرلین مونروی بزرگی نقاشی شده است، مرلین مونرو همچنان می‌خندد و زیباست اما نمی‌توان منکر زخم‌های او و چشمی که با رنگ پوشانده شده، باشیم!
وارد کابل می‌شویم. چیزی که پیش از هرچیزی نظر مخاطبان را در سالن اول به خود معطوف می‌کند یک ویدیوآرت درحال پخش است که ما را چند دقیقه‌ای مهمان جمع طالبان می‌کند.
سالن روبه‌رو پر است از عکس‌هایی از وضعیت اوکراین در جنگ. در اینجا هم ویدیوآرتی در حال پخش است، اما با فضایی متفاوت‌تر، گویی بیشتر روایتگر زندگی در میان جنگ است.
علی پاکزاد در بخشی از استیمنت این نمایشگاه نوشته است: «هدف ما ثبت این وقایع دردناک بود که نباید تکرار شوند. تصاویری که به عنوان اسناد تاریخی، تمام قد در برابر فراموشی می‌ایستند.»
پس از تماشای لحظه‌های هولناک، ویرانی‌ها مرگ انسان‌ها، نابودی محیط زیست و… خارج می‌شوم. روی دیوار نوشته شده است: «پروژه در برابر فراموشی تقدیم می‌شود به همکاران روزنامه‌نگارم الهه محمدی و نیلوفر حامدی»
هنگام خروج شعر احمدرضا احمدی را با خود زمزمه می‌کنم که بخشی از استیمنت نمایشگاه بود: «بسی از اسب‌های مغرور/ نرسیده به پایان جاده/ جان سپردند/ آنچه از ارثیه اسبان مغرور/ برای ما مانده بود/ به باد رفت/ ما ماندیم و جاده‌ای بی‌پایان/ که شاعران/ در هر قدم ما/ پژمرده می‌شدند»
علی پاکزاد کیوریتور این نمایشگاه در گفتگو با پلاتو هنر در رابطه با این پروژه توضیح داد: «در برابر فراموشی» یک پروژه است به این دلیل که ما در اینجا فقط عکس، ویدیو، چیدمان، نوشته و… نداریم بلکه می‌خواهیم در این فضا مخاطب را در برابر اتفاقاتی که در 2 سال اخیر در جهان رخ داده، قرار دهیم و فراموشی این رخدادها را به نوعی ازبین ببریم.
او ادامه داد: من به این موضوع معتقد نیستم که ما همواره باید با مسائل ناراحت‌کننده و آزادهنده همراه شویم اما به نظرم حافظه تاریخی بسیار مهم است. شما از جنگ جهانی اول تا کنون اگر اتفاقات مختلف را دنبال کنید تمام آن‌ها به یکدیگر مرتبط هستند؛ از زمان زمان‌ها قدیم تا افغانستان بعد از طالبان، جنگ اوکراین، اتفاقات اخیر ایران و…
نمی‌دانستیم به چه چیزی مواجه می‌شویم
این کارگردان درباره ورود به افغانستان گفت: من تصمیم گرفتم بعد از ورود طالبان به افغانستان پروژه ای را شروع کنم. افشین قدبیگی هم در این سفر همراه من بودند و عکس‌های این نمایشگاه کار ایشان است. ما با هم این کار را شروع کردیم و به مرز دوغارون در مشهد و بعد تایباد رفتیم. وارد افغانستان شدیم و طالبان برایمان ویزا صادر کردند. در حقیقت ما در آن سفر نمی دانستیم با چه چیزی مواجه خواهیم شد اما سعی کردیم با وجود همان شرایط نیز به 7-8 شهر مهم افغانستان از هرات، بادغیس، نیمروز، کابل، فراه و… سفر کنیم.
او تصریح کرد: سفر سختی بود زیرا در افغانستان بعد طالبان شما نمی‌دانید با چه چیزی مواجه هستید. نمی دانستیم باید به طالبان اعتماد کنیم یا نه، با چه کسی صحبت کنیم و… . ما نیمی از سفر خود را با طالبان زندگی کردیم، همه جا با آن‌ها بودیم و در این راستا تهجر، تحکم و خفقان در حکومت طالبان را به خوبی درک کردیم. هدف ما در آن سفر همین بود که ثبت کنیم چه اتفاقی سر مردم، بچه ها و زنان افغان می‌آید.
پاکزاد توضیح داد: شاید بیش از 90 درصد مردم افغانستان با حضور طالبان خوشحال بودند و دلیلش امنیتی بود که حاکم شد زیرا پیشتر خود طالبان جاده‌ها را منفجر می کردند و عملیات‌های این‌چنینی داشتند. زمانی که سیستم طالبان در کشور مسلط شد، امنیت بیشتر شد اما ازطرفی محدودیت زنان، تحصیل، ورزش، کارهای هنری و… نیز بیشتر شد.
نقش زنان در افغانستان
این هنرمند درباره دلیل حضور کم‌رنگ زنان در این نمایشگاه گفت: زنان در افغانستان حضور کم‌رنگی در خیابان‌ها، شهرها، ادارات و… دارند. به این دلیل زنان در این پروژه حضور کم‌رنگی دارند و شما باید در خانه‌ها پیدایشان کنید. اما قرار است فیلمی از افغانستان بسازیم که در آن غصه بر محوریت زنان می‌چرخد.
پاکزاد درباره حضور در جنگ اوکراین توضیح داد: تقریبا یک ماه پس از شروع جنگ به اوکراین رفتیم و در لهستان از مرز زمینی وارد اوکراین شدیم. فضای سرد، رعب‌آور، سوت موشک‌ها، آژیر خطر و… مدام احساس می‌شد و ما در آنجا فجایع زیادی دیدیم که قسمت کمی از آن‌ها در این نمایشگاه در معرض تماشا قرار دارد.
او دامه داد: در اوکراین زنان نسبت به افغانستان بیشتر حضور دارند اما همچنان شرایط بحرانی و سخت و نگران کننده بود.
این هنرمند با اشاره به اینکه پروژه را به صورت مستقل کارگردانی کرده است، گفت: حتی اگر به پوستر ما نگاه کنید، برای نمایشگاه هم هیچ اسپانسری نداریم. هنگام سفر نیز به توصیه جایی نرفتیم و تمام چیزهایی که می‌بینید محصول تفکر خودمان است زیرا شما برای نشان دادن وضعیتی که از نزدیک مشاهده می‌کنید، نمی‌توانید ایده و نظر کسان دیگر را در آن دخیل کنید. من هم از این قاعده مستثنی نیستم. این نمایشگاه کاملا مستقل و با قرض و بدهی برگزار شده است، مانند سفرهایمان.
پاکزاد در پایان درباره تاثیر اعتراضات اخیر ایران در این پروژه اظهار کرد: ایران از هیچکدام از این پروژه ها جدا نیست. ایران برای من مهم‌تر، عزیزتر و قشنگ‌تر است و زنان سرزمینم باعث افتخار و الگوی زنان در سراسر دنیا هستند.
نمایشگاه «در برابر فراموشی» تا 11 تیرماه در خانه هنرمندان به نشانی تهران، خیابان طالقانی، انتهای کوچه موسوی، بوستان هنر میزبان مخاطبان است.
ندا زنگینه
