به گزارش خبرنگار پلاتوهنر، جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر پس از گذشت چهل و سه دوره سرانجام صاحب نشانی شد که هویت و ریشه‌های ایرانی آن را بازتاب می‌دهد. انتخاب نام «پَنام» برای نشانک این جشنواره، اقدامی شایسته و بجا بوده که نشان‌دهنده توجه به فرهنگ و سنت‌های نمایشی ایرانی است. در همین رابطه با داوود فتحعلی‌بیگی به گفتگو نشستیم.
داوود فتحعلی‌بیگی، از پیشکسوتان عرصه نمایش‌های سنتی و آیینی، دراین‌باره می‌گوید: جای بسی خوشحالی است که این نشان پس از سال‌ها عنوانی ایرانی یافته، همان‌گونه که در جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بلورین نامی اصیل و باستانی به شمار می‌آید. ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تمدن‌های تاریخ، در تعامل با فرهنگ‌های بزرگی همچون هند، چین و یونان، نقش مؤثری در شکل‌گیری هنر نمایش داشته است. ازاین‌رو، انتخاب یک نام ایرانی برای نشان جشنواره تئاتر فجر، حرکتی در جهت حفظ هویت ملی و فرهنگی ماست.
چرا این نام‌گذاری پس از ۴۲ سال اتفاق افتاد یکی از پرسش‌های مهم در این زمینه، تأخیر طولانی در نام‌گذاری نشانک جشنواره است. فتحعلی‌بیگی دراین‌باره معتقد است که دلایل متعددی می‌تواند در این موضوع دخیل باشد، او می‌گوید: در سال‌های ابتدایی شکل‌گیری جشنواره، به‌ویژه در دهه ۶۰، برگزاری این رویداد با احتیاط‌هایی همراه بود. نهادهای مختلفی در آن مشارکت داشتند و طبیعتاً تصمیم‌گیری‌ها تحت‌تأثیر سیاست‌ها و دیدگاه‌های متنوعی قرار می‌گرفت. اما به‌مرور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره کل هنرهای نمایشی به متولیان اصلی این جشنواره تبدیل شدند. حال که جشنواره به بلوغی نسبی رسیده، فرصت مناسبی است تا در مسیر تقویت هویت ایرانی خود گام بردارد.
لزوم توجه به نمایش ایرانی در جشنواره تئاتر فجر
داوود فتحعلی‌بیگی ضمن تقدیر از این اقدام، بر این نکته تأکید دارد که جشنواره تئاتر فجر باید نه‌تنها در نام و نشان، بلکه در محتوا نیز هویت ایرانی خود را تقویت کند: همان‌طور که نشان جشنواره نامی ایرانی یافته، ضروری است که خط‌مشی آن نیز به سمت نمایش‌های ایرانی سوق داده شود.
او ادامه داد: متأسفانه، آنچه در دانشکده‌های تئاتر آموزش داده می‌شود، بیشتر متأثر از تئاتر غربی است و نمایش‌های سنتی ایرانی در حاشیه قرار گرفته‌اند. اگر جشنواره تئاتر فجر به‌عنوان مهم‌ترین رویداد نمایشی کشور، بخشی ویژه را به نمایش‌های ایرانی اختصاص دهد، می‌توان امید داشت که این هنر اصیل، جایگاه شایسته خود را بازیابد.
او با بیان اینکه باور بر این است که نبود یک نقشه راه مشخص، باعث شده تا نمایش‌های جشنواره تحت تأثیر سلایق متغیر داوران قرار گیرند، گفت: در طول این سال‌ها، شاهد بوده‌ایم که اغلب نمایش‌های راه‌یافته به جشنواره، الگوبرداری از تئاتر غرب بوده‌اند. درحالی‌که اگر خط‌مشی مشخصی ترسیم شود، می‌توان انتظار داشت که نمایش‌هایی که از دل فرهنگ ایرانی برآمده‌اند نیز مورد توجه قرار گیرند. این امر نه‌تنها به غنای جشنواره می‌افزاید، بلکه هنرمندان را تشویق می‌کند تا به نمایش‌های بومی و ملی بپردازند.
ضرورت ایجاد مرکزی برای تئاتر ملی و سنتی
یکی از پیشنهادهای مهم فتحعلی‌بیگی، ایجاد مرکزی برای پژوهش، آموزش و تولید نمایش‌های ایرانی است، این هنرمند در مورد این موضوع می‌گوید: سال‌هاست که درباره ضرورت تأسیس یک مرکز ملی برای نمایش‌های آیینی و سنتی صحبت می‌شود، اما هنوز اقدامی عملی در این زمینه صورت نگرفته است. اگر چنین مرکزی ایجاد شود، نه‌تنها نمایش‌های ایرانی به‌طور جدی‌تر مورد توجه قرار می‌گیرند، بلکه هنرمندان نیز فرصتی می‌یابند تا با میراث نمایشی کشورشان آشنا شوند و آن را در قالبی نوین ارائه دهند.
داوود فتحعلی‌بیگی در ادامه با اشاره به اهمیت شناخت اصول اولیه تئاتر، به هنرمندان جوان عنوان کرد: متأسفانه، بسیاری از هنرمندان جوان، پیش از آنکه اصول درام‌نویسی را بیاموزند، به دنبال نوآوری می‌روند. این موضوع مانند آن است که کسی بدون یادگیری نقاشی واقع‌گرا، بخواهد مستقیماً در سبک پیکاسو کار کند. استادانی همچون بهرام بیضایی نشان داده‌اند که چگونه می‌توان با الهام از نمایش‌های سنتی، جلوه‌های نوینی در هنر نمایش خلق کرد. اگر این مسیر به‌درستی شناخته و هدایت شود، می‌توان به آینده‌ای روشن برای تئاتر ملی ایران امیدوار بود.
درنهایت می‌توان گفت نام‌گذاری نشان جشنواره تئاتر فجر در چهل و سومین جشنواره بین‌المللی فجر به «پَنام»، گامی ارزشمند در جهت تقویت هویت ایرانی این رویداد است. بسیاری از هنرمندان پیشکسوت چون داوود فتحعلی‌بیگی، قطب‌الدین صادقی، بهزاد فراهانی و… در این دوره از جشنواره ایجاد یک مرکز ملی برای نمایش‌های آیینی و سنتی، تدوین خط‌مشی مشخص برای جشنواره و ترویج آموزش اصولی نمایش ایرانی، تاکید کردند.
امید است که این تغییرات، مقدمه‌ای برای احیای تئاتر ملی ایران باشد؛ تئاتری که هم ریشه در سنت دارد و هم می‌تواند در عرصه جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
مراسم اختتامیه چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر برگزار شد
«پنام زرین» نام تندیس جشنواره تئاتر فجر
