به گزارش پلاتو هنر، حبیب سماعی، موسیقیدان و نوازنده سنتور که از او به عنوان پدر سنتورنوازی معاصر ایران یاد می‌شود، آخرین چهره به وجودآمده از مکتب سنتورنوازی دوره قاجار بوده است. این هنرمند از نظر رپرتوار و شیوه اجرا از دیگر مکاتب موسیقی دوره قاجار متمایز محسوب می‌شد.
پایه‌های سنتورنوازی موسیقی کلاسیک ایران در قرن معاصر بر تکنیک‌های حبیب سماعی استوار است. حتی تعدادی بر این باور هستند که حبیب سماعی به سنتورنوازی جانی دوباره بخشیده‌است. او باعث شد صدای این ساز اصیل ایرانی در رادیو شنیده شود و عموم مردم به شنیدن این ساز رغبت نشان دهند.
حبیب سماعی موسیقی و سنتورنوازی را از کودکی از حبیب سماع حضور، پدرش فراگرفت که جزو نوازندگان سنتور و تنبک شناس عصر قاجار بود. او سنتورنوازی را نزد نایب اسدالله و آقا حسینقلی زمانی ادامه داد.
حبیب سماعی در سال ۱۳۱۹ جزو اولین نوازندگانی بود که در رادیو ساز زد و با تشویق هم‌دوره‌اش، ابوالحسن صبا (موسیقیدان و نوازنده ویولن) کلاس‌های سنتور خود را بر پا کرد.
صدای شفاف و بلورین مضراب‌ها
این هنرمند در شیوه سنتورنوازی تبحر ویژه‌ای داشت. صدادهی مضراب‌ها یکی از ویژگی‌های هنری این نوازنده سنتور است. او سعی نمی‌کرد با اضافه کردن پوشش روی مضراب از درخشندگی صدای این ساز بکاهد. به همین خاطر همیشه مضراب‌های او چوبی و بدون پوشش بودند که همین باعث می‌شد صدای شفاف و بلورین به گوش برسد.
یکی دیگر از ویژگی‌های مورد توجه موسیقی او انتخاب وزنی بود که این هنرمند در مقایسه با تئوری‌های غربی داشت. ویژگی سوم آثار هنری حبیب سماعی ملودی و ریتم بود که برخلاف آثاری که در محدوده گام شکل می‌گیرند، موسیقی او در محدوده دانگ قرار داشت و با رعایت واژه‌های اصیل موسیقی دانگ به دانگ جلو می‌رفت.
تنوع و ظرافت در سنتورنوازی
تنوع در نوازندگی یکی دیگر از ویژگی‌های بارز این هنرمند بود. سماعی به خوبی و با ظرافت می‌توانست در سنتورنوازی از دست چپ خود کمک بگیرد که حتی در صفحه‌های ضبط شده هم به خوبی شنیده نمی‌شوند. مضراب‌های او دارای تزیینات گوناگونی است. ثبت این گونه ظرافت‌ها دشوار و ناممکن است. به همین خاطر حبیب سماعی در شیوه نوازندگی یک شیوه عادی و ساده نداشت.
نورعلی برومند یکی از شاگردان شناس سماعی است که درباره ویژگی‌های شاخص حبیب سماعی گفته است: قطعات تکراری هیچ‌گاه در نوازندگی او شنیده نمی‌شود. سماعی هربار حداقل سه ربع ساز می‌زد و در هر بار تازگی، نوآوری و خلاقیت جدیدی در سازش شنیده می‌شد.
هانری ماسه، خاورشناس در تحسین حبیب سماعی گفته است: موسیقی ایرانی همان‌طور که منشأ موسیقی مشرق‌زمین است، باید روزی موجب افتخار ایران باشد و این همان روزی است که موسیقی ایرانی جایگزین موسیقی تمام دنیا شود، ایرانی‌ها به جای تقلید از موسیقی فرنگی باید همت کنند، امثال سماعی و دیگر نوازندگان را به جهانیان معرفی کنند.
«حبیب سماعی و راویان آثار او»
کتاب «حبیب سماعی و راویان آثار او» از جمله تالیفاتی است که به نویسندگی شهاب منا در آن به بررسی شیوه سنتورنوازی حبیب سماعی و راویان آثار او می‌پردازد. بخش ابتدایی کتاب با ارائه شجره‌نامه سنتورنوازان قاجار آغاز می‌شود که موقعیت حبیب سماعی را در این شجره‌نامه نشان می‌دهد. این کتاب براساس نوشته‌های روح‌الله خالقی در مجله «موزیک ایران» با ارائه اطلاعات تاریخی مستند، نقاط مبهمی از زندگی و نوازندگی حبیب سماعی را برای علاقه‌مندان موسیقی آشکار می‌کند.
تحصیلات موسیقایی، ارتباط سماعی با رادیو، شرح حال و سنتورنوازی شانزده نفر از شاگردان و راویان آثار حبیب سماعی نکات دیگری هستند که در این کتاب مورد مطالعه قرار می‌گیرد. علاوه بر این مطالب تصاویری نیز از حبیب سماعی در این کتاب مندرج شده‌است.
حبیب سماعی سال 1290 دیده به جهان گشود و ۲۰ تیر ۱۳۲۵ در اثر ابتلا به ذات‌الریه در سن ۴۱ سالگی دار فانی را وداع گفت. این نوازنده سنتور با دانش، مهارت، زیرکی و ظرافت توانست نقش مهمی در گسترش و تحول موسیقی اصیل ایرانی ایفا کند.
