به گزارش پلاتوهنر، در طول تاریخ هنر ایران، زنان هنرمند همواره نقش مهمی در شکل‌دهی به فرهنگ و هنر این سرزمین ایفا کرده‌اند. با وجود چالش‌ها و محدودیت‌ها، بسیاری از نقاشان زن ایرانی موفق به خلق آثار برجسته‌ای شدند که در عرصه‌های بین‌المللی نیز شناخته شده‌اند. این زنان با توانایی‌ها و خلاقیت‌های بی‌نظیر خود توانسته‌اند چهره جدیدی از هنر ایران را به نمایش بگذارند. در این گزارش به معرفی تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی خواهیم پرداخت که هر کدام از آن‌ها با آثار خود به تاریخ هنر ایران افزوده‌اند و در مسیر تکامل این هنر، اثرگذار بوده‌اند.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | ایران درودی
ایران درودی، یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی، در سال 1315 به دنیا آمد. خانواده پدری او از تاجران خراسانی و خانواده مادری‌اش مهاجرانی از قفقاز بودند. پدرش، فارغ‌التحصیل معماری از دانشگاه مسکو، علاقه‌مند به هنر بود و این محیط هنری در شکل‌گیری مسیر حرفه‌ای او تأثیر بسیاری داشت.
کودکی ایران درودی تحت تأثیر مهاجرت خانواده به آلمان و بازگشت به ایران به دلیل جنگ جهانی دوم گذشت. او پس از تحصیلات متوسطه، وارد دانشکده هنرهای زیبای پاریس شد و سپس در آکادمی سلطنتی بروکسل و مدرسه لوور به تحصیل تاریخ هنر و تکنیک ویترای پرداخت. همچنین، در آمریکا در رشته کارگردانی سینما و تلویزیون ادامه تحصیل داد.
درودی در نیویورک با پرویز مقدسی آشنا شد و این آشنایی به ازدواجی 17 ساله منجر شد اما مرگ ناگهانی همسرش بر اثر سکته قلبی، تأثیر عمیقی بر او گذاشت و الهام‌بخش خلق آثار سورئالیستی شد.
ایران درودی در دهه 40 به ایران بازگشت و به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان در تلویزیون ملی ایران فعالیت کرد. او بیش از 80 مستند هنری تهیه کرد که هنرمندان ایرانی و بین‌المللی را معرفی می‌کردند. درودی همچنین به تدریس تاریخ هنر در دانشگاه صنعتی شریف پرداخت. آثار او با بیش از 60 نمایشگاه انفرادی در ایران و سراسر جهان به نمایش گذاشته شد و نقاشی‌هایش ترکیبی از سبک‌های سورئال و نمادگرایی با الهام از فرهنگ ایرانی بودند.
ایران درودی در سال 1400 در سن 85 سالگی درگذشت. او با تأسیس بنیاد و موزه نقاشی ایران درودی میراث خود را برای نسل‌های آینده حفظ کرد. کتاب زندگی‌نامه او نیز با استقبال زیادی منتشر شده و بازتاب‌دهنده زندگی پرتلاطم و خلاقانه‌اش است.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | فرح اصولی
فرح اصولی، یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی، در سال 1332 در زنجان به دنیا آمد. او از کودکی در خانواده‌ای با علاقه به هنر و فرهنگ بزرگ شد و در نوجوانی به تهران آمد. این تغییر محل باعث شد که مسیر هنری‌اش شکل بگیرد. اصولی تحصیلات خود را در هنرستان و سپس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته گرافیک ادامه داد.
فرح اصولی از همان دوران دانشجویی به دنیای هنرهای مختلف وارد شد و در زمینه‌های متنوعی چون بازیگری تئاتر، طراحی صحنه و عکاسی فعالیت داشت. او همچنین در زمینه انیمیشن سازی تجربه کسب کرد. مدتی نیز در کنار خسرو سینایی، کارگردان مشهور سینما، به عنوان عکاس، گرافیست و منشی صحنه همکاری داشت.
با این حال، نقاشی همیشه در اولویت او بود و در کنار دیگر فعالیت‌ها به تدریس نقاشی هم پرداخت.
یکی از ویژگی‌های برجسته آثار فرح اصولی، حرکت از هنر مدرن به سوی مینیاتور ایرانی و تلاش برای تلفیق این دو سبک است. او با این ترکیب، به بیان مسائل روز جهان، به ویژه در حوزه زنان، پرداخته است.
فرح اصولی آثار برجسته‌ای در دنیای هنر خلق کرده است که شامل نقاشی‌هایی چون «عمر خیام – شاملو»، «شاهنامه»، «فضیلت زخمی»، «آکریلیک»، «نیشابور» و «سیاوش» هستند. این آثار نشان‌دهنده تلفیق زیبایی‌شناسی مینیاتور ایرانی با مفاهیم معاصر هستند.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | منصوره حسینی
منصوره حسینی، هنرمند و منتقد برجسته ایرانی، در سال ۱۳۰۵ در تهران به دنیا آمد. او در دوران تحصیل خود به هنرهای تجسمی علاقه‌مند شد و در سال ۱۳۲۸ از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. اولین آثار او در انجمن فرهنگی ایران و انگلیس به نمایش گذاشته شد و از آنجا که برای ادامه تحصیل به رم مهاجرت کرد، در آکادمی هنرهای زیبای رم آموزش دید.
منصوره حسینی که یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی است، در ابتدا با خلق آثار منظره‌پردازی، گل‌ها و تک‌چهره‌ها فعالیت خود را آغاز کرد اما بعدها به سمت نقاشی‌های نیمه انتزاعی با محوریت رنگ، حرکت و نوشتار رفت.
او در این مسیر، به تدریج با ترکیب نقاشی و خوشنویسی توجه خاصی به آثار خود معطوف کرد که باعث تمایز آن‌ها در دنیای هنر نقاشی‌خط شد. این تغییرات در سبک هنری او تحت تأثیر تجربیات مختلف و ملاقات‌ها با هنرمندان و منتقدان مختلف شکل گرفت.
منصوره حسینی در سال ۱۳۹۱ درگذشت، اما میراث هنری او همچنان تأثیرگذار است. آثار او نه تنها در عرصه نقاشی و نقاشی‌خط، بلکه در عرصه نقد و نوشتار نیز جایگاه ویژه‌ای دارند.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | بهجت صدر
بهجت صدر (۱۳۰۳–۱۳۸۸) یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی و نوآور هنر مدرن بود که با آثار خلاقانه و تجربه‌گرای خود، راه را برای حضور هنرمندان ایرانی در عرصه بین‌المللی هموار کرد. او از نخستین زنان هنرمند ایرانی بود که توانست در صحنه هنر جهانی جایگاهی برای خود ایجاد کند و به زبان انتزاعی منحصربه‌فردی دست یابد که در آثارش کاملاً مشهود است.
او تحصیلات خود را در رشته نقاشی در دانشکده هنرهای زیبای تهران با رتبه اول به پایان رساند. در سال ۱۳۳۳ موفق شد بورسیه‌ای برای ادامه تحصیل در ایتالیا کسب کند و راهی این کشور شد. او ابتدا در مدرسه هنرهای زیبای ناپل و سپس در آکادمی رم به تحصیل پرداخت و در همین دوران استعداد و خلاقیت هنری او شکوفا شد.
بهجت صدر در آثار خود، تقلید از سنت‌های کهن ایرانی یا بازتکرار کار هنرمندان مدرن غربی را کنار گذاشت و زبانی کاملاً شخصی و انتزاعی خلق کرد. تکنیک منحصربه‌فرد او شامل پاشیدن رنگ روی بوم و شکل‌دهی آن با کاردک بود که به خلق ترکیباتی بدیع و پویا منجر می‌شد. این سبک، توجه منتقدان داخلی و خارجی را جلب کرد.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | مکرمه قنبری
مکرمه قنبری، مشهور به «ننه مکرمه»، در سال 1307 در روستای دریکنده بابل متولد شد. او که سواد خواندن و نوشتن نداشت، در 67 سالگی به نقاشی روی آورد. نقاشی‌هایش که داستان‌هایی از زندگی روستایی و احساسات شخصی‌اش را بازگو می‌کنند، در سراسر جهان به نمایش درآمده‌اند و توجه بسیاری از هنرمندان و منتقدان را به خود جلب کرده‌اند این موضوع باعث شد که او یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی باشد.
آغاز فعالیت هنری مکرمه با ماجرای فروش گاو محبوبش رقم خورد. او برای غلبه بر اندوه ناشی از این اتفاق، نقاشی را آغاز کرد و در ابتدا روی دیوارهای خانه‌اش با استفاده از رنگ‌های طبیعی نقاشی می‌کرد. فرزندش با دیدن استعداد او وسایل نقاشی فراهم کرد و مسیر هنری مکرمه به شکلی جدی آغاز شد. نخستین نمایشگاه او در سال 1374 در گالری سیحون تهران برگزار شد و موفقیت این نمایشگاه به شهرت او افزود.
نقاشی‌های «ننه مکرمه» پر از احساسات زندگی واقعی و محیط روستایی است و به واسطه آن‌ها، او در سال 2001 به عنوان «زن سال سوئد» شناخته شد. آثارش در موزه‌ها و نمایشگاه‌های مختلف بین‌المللی به نمایش درآمدند. خانه او که با نقاشی‌هایش تزیین شده، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و به «خانه-موزه ننه مکرمه» تبدیل شده است.
مکرمه قنبری تا زمان درگذشتش در دوم آبان 1384 همچنان به خلق آثار هنری ادامه داد. امروز، نقاشی‌های او همچنان الهام‌بخش هستند و یاد او در هنر ایران زنده است.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | منیر شاهرودی فرمانفرمائیان
منیر فرمانفرمائیان در سال 1301 در قزوین به دنیا آمد. او نقاش و مجسمه‌ساز و از پیشگامان هنر مدرن بود. آینه کاری، ریتم و نظم از ویژگی‌های برجسته آثار فرمانفرمائیان است که رویکردهای انتزاعی مدرنیستی نیز در آن نمایان است.
این هنرمند که یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی شناخته می‌شود، در دانشکده هنرهای زیبای تهران به تحصیل پرداخت و همچنین در دانشگاه کورنل نیویورک رشته‌ی تصویرسازی مد را ادامه داد.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | لیلی متین‌دفتری
لیلی متین‌دفتری (۱۳۱۵-۱۳۸۶)، نقاش برجسته و نوگرای ایرانی، از پیشگامان نقاشی مینیمالیستی در ایران به‌شمار می‌رود. علاقه او به نقاشی از دوران کودکی شکل گرفت و پس از تحصیل در رشته نقاشی و مجسمه‌سازی در لندن، به ایران بازگشت و به تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران پرداخت.
آثار لیلی متین‌دفتری به‌خاطر ترکیب‌بندی‌های مینیمال و استفاده از رنگ‌های تخت و اشکال ساده شناخته می‌شوند. او از موضوعاتی مانند پرتره، طبیعت بی‌جان، و گیاهان برای خلق آثارش بهره می‌برد. در این نقاشی‌ها، تأثیر هنر شرق و عناصر مدرنیستی اروپا با یک‌دیگر تلفیق شده است. حذف عمق و بعد، بازی با فضاهای منفی و مثبت، و حفظ تعادل و هارمونی در آثارش از ویژگی‌های بارز نقاشی‌های او است.
خانه او در پاریس محل خلق برخی از برجسته‌ترین آثارش بود. لیلی متین‌دفتری تا پایان عمر، با وجود تمایل به خلوت‌گزینی، آثارش را در گالری‌ها و حراجی‌های جهانی به نمایش گذاشت و میراثی ماندگار در نقاشی معاصر ایران بر جای گذاشت.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | پری‌یوش گنجی
پری‌یوش گنجی، نقاش و مدرس برجسته ایرانی، ۱۰ تیر ۱۳۲۴ در تبریز به دنیا آمد. پدرش، استاد طراحی و چاپ پارچه، نقش مهمی در آشنایی او با هنر داشت. گنجی اصول پایه نقاشی را در هنرستان هنرهای زیبای دختران «بهزاد» زیر نظر اساتیدی چون رضا فروزی و محمود فرشچیان فراگرفت و هم‌زمان فنون طراحی و چاپ پارچه را از پدرش آموخت.
او برای ادامه تحصیل، به انگلستان رفت و در رشته طراحی پارچه تحصیل کرد. سپس مدتی در آلمان به فعالیت در زمینه چاپ پارچه پرداخت و دوره آزاد دانشکده هنرهای زیبای پاریس را نیز گذراند. پس از بازگشت به ایران، با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری کرد و در دانشگاه هنر ایران و دانشگاه الزهرا به تدریس طراحی و چاپ پارچه پرداخت.
در آثار گنجی، تأثیر سبک‌های آبستره و اکسپرسیونیسم مشهود است. مجموعه «آب» از جمله شاخص‌ترین دوره‌های کاری او است که در حدفاصل اکسپرسیونیسم و انتزاع غنایی «تغزلی» قرار می‌گیرد.
گنجی تا کنون نمایشگاه‌های متعددی در اروپا، ژاپن و ایران برگزار کرده است. بخشی از آثارش در کتاب «چراغ رنگ» گردآوری شده است.
در سال ۱۳۹۵، اولین حضور گنجی در حراج‌ها به خانه حراج تهران بازمی‌گردد. آثار او تا سال ۲۰۲۱، سه مرتبه در حراج‌های داخلی و خارجی حضور داشته و تمام آن‌ها به فروش رسیده است. گران‌ترین اثر این هنرمند تا سال ۲۰۲۱ در ششمین دوره حراج تهران به مبلغ ۱۶٬۲۰۹ دلار در دی‌ماه سال ۱۳۹۵ چکش خورده است.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | نسرین خسروی
نسرین خسروی ۲۹ آذر ۱۳۲۹ در تهران به دنیا آمد و در سال ۱۳۵۸ از دانشکده هنرهای زیبا در رشته گرافیک فارغ‌التحصیل شد. دوران دانشجویی‌اش در اوایل دهه ۵۰، زمانی که سال دوم دانشگاه بود، با آشنایی با سیروس طاهباز آغاز شد. حرفه او در زمینه تصویرگری کتاب کودک و نوجوان بود. هرچند که او در سایر زمینه‌های نقاشی و گرافیک نیز فعال بود و تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز هنری را تجربه کرد، اما عمده شهرتش به‌عنوان تصویرگر کتاب کودک و نوجوان در دنیای ادبیات کودک ماندگار شد.
وی در سال ۱۳۸۹، پس از مبارزه طولانی با سرطان ریه، در کانادا درگذشت. آثار برجسته او شامل کتاب‌هایی همچون «کدو قلقله زن»، «سپید برفی»، «بیایید با هم زندگی کنیم»، «زنبور عسلی به نام وزوزی»، «سنجاب آشپز»، «تا مدرسه راهی نیست»، «بچه‌ها دلم برایتان تنگ می‌شود»، «ستاره کوچولو» و «راز آن درخت» می‌شود. این کتاب‌ها حاصل همکاری او با نویسندگانی چون احمدرضا احمدی، مهدخت کشکولی، اسدالله شعبانی، محمدرضا یوسفی، ناصر کشاورز و دیگران است.
خسروی در طول حرفه‌اش علاوه بر تدریس و کارهای هنری‌اش، در بیش از ۱۶ نمایشگاه فردی و گروهی در داخل و خارج از ایران حضور داشت، از جمله در موزه هنرهای معاصر تهران و گالری خانه هنرمندان تهران.
او برای آثارش جوایز متعدد داخلی و بین‌المللی دریافت کرده است. از جمله مهم‌ترین این جوایز می‌توان به جایزه بزرگ نوما در سال ۲۰۰۱ در ژاپن اشاره کرد. همچنین در سال ۲۰۰۲، نسرین خسروی به‌عنوان کاندیدای جایزه هانس کریستین آندرسن «نوبل کوچک» از سوی ایران معرفی شد.
همکاری‌های هنری، نمایشگاه‌ها و جوایز متعدد، نسرین خسروی را به یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی تبدیل کرده است.
تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی | ژاله کاظمی
ژاله کاظمی، که با نام اصلی زهرا کاظمی‌آزاد شناخته می‌شود، در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۱۹ در ایران متولد شد و در ۱۳ فروردین ۱۳۸۳ درگذشت. او یکی از تاثیرگذارترین نقاشان زن ایرانی بود و در زمینه‌های مختلفی از جمله دوبله، مجری‌گری، نقاشی و نویسندگی فعالیت کرد. کاظمی در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی کار حرفه‌ای خود را آغاز کرد و به سرعت توانست جایگاه ویژه‌ای در عرصه صداپیشگی و مجری‌گری پیدا کند.
ژاله کاظمی به نقاشی علاقه داشت. در ابتدا فعالیت‌های هنری خود را در این زمینه کنار گذاشت، اما پس از انقلاب اسلامی، دوباره به دنیای رنگ‌ها بازگشت و نخستین نمایشگاه انفرادی خود را در سال ۱۳۶۲ تحت عنوان «پر از ترس‌ها و نفرت‌هایم» در واشینگتن، آمریکا برگزار کرد. این نمایشگاه با استقبال گرم منتقدان و علاقه‌مندان به هنر روبرو شد و کاظمی از آن به‌عنوان «درمانی بزرگ» یاد کرد. از جمله آثار برجسته‌ای که در این نمایشگاه به نمایش درآمد، نقاشی‌هایی مانند «گوشهٔ تنگ»، «فروپاشی» و «خانم محترم» بودند.
بیشتر بخوانید:
تاریخچه عکاسی در ایران: از نخستین تصاویر تا عصر مدرن
