به گزارش پلاتو هنر، حسین عبدی، متولد تهران، با بیش از ۲۷ سال تجربه در زمینه طراحی گرافیک ایران و تبلیغات، به عنوان یک فریلنسر حرفه‌ای شناخته می‌شود. او هم‌اکنون به عنوان استاد مهمان دانشگاه و عضو انجمن‌های بین‌المللی متعددی از جمله انجمن بین‌المللی طراحان فرهنگ طراحی بین‌المللی چین و اروپا (CEIDA)، انجمن و کمیته داوری شبکه بین‌المللی خالقان بصری رد (RINC) در مکزیک، انجمن طراحان گرافیک جهانی (WGD)، و کمیته سازمان هنر و طراحی پاکستان (PADO) فعالیت می‌کند. همچنین، او عضو انجمن طراحان گرافیک ایران (IGDS) و موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر ایران است.

عبدی در بیش از 180 نمایشگاه هنری و طراحی گرافیک در کشورهای مختلف از جمله لهستان، آمریکا، فرانسه، اسپانیا، کره جنوبی، ژاپن، یونان، مجارستان، چین، مکزیک، ترکیه و امارات متحده عربی شرکت کرده است و جوایز بین‌المللی متعددی از جمله یک مدال طلا و پنج مدال نقره کسب کرده است. او به عنوان داور در برخی رویدادها و مسابقات بین‌المللی طراحی گرافیک نیز دعوت می‌شود.

این هنرمند در دوران فعالیت هنری خود، از آموزه‌های استادان برجسته‌ای همچون آناهیتا غنی‌زاده، محمد علی شاکری راد، حسین خسروجردی، دکتر جواد علیمحمدی اردکانی و دکتر مسعود سپهر بهره برده است و شاگردی آنان را افتخار خود می‌داند. او به عنوان طراح گرافیک، گرافیک آرتیست و مدیر هنری شناخته می‌شود و در زمینه کیوریتوری گرافیک و تدریس دانشگاهی نیز فعالیت می‌کند. از علایق و تخصص‌های او می‌توان به ایده‌پردازی هنری تبلیغاتی، گرافیک هنری و نمادشناسی اشاره کرد و یکی پژوهش‌هایش شامل بررسی نمادشناسی پوسترهای دوران هشت ساله جنگ ایران و عراق است.

تعدادی از آثار او در زمینه طراحی پوستر در موزه‌های گالری معتبر جهانی مانند موزه گالری «ماگما» در ایتالیا و «رتروآوانگاردا» در لهستان، که آثار شاخص هنر معاصر را آرشیو می‌کنند، در کنار هنرمندانی چون میلتون گلیزر، فرانچسکا بالارینی و رضا عابدینی گردآوری شده است.

او در طول دوران حرفه‌ای خود جوایز متعددی از جمله دو مدال طلا و برونز از فدراسیون علوم، فرهنگ و هنر آسیا در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، پنج جایزه نقره بین‌المللی و یک مقام سوم از جشنواره TED در بخش هنرهای تجسمی دردانشگاه کلورادو آمریکا در سال ۲۰۲۴ را کسب کرده است. همچنین او به عنوان یکی از مشاوران و متخصصان بین‌المللی خلاقیت با موسسه «پوسترتریتوری» (قلمرو پوستر) در کالیفرنیا همکاری دارد که در زمینه برگزاری نمایشگاه‌ها و رخدادهای هنری و طراحی گرافیک فعالیت می‌کند.

با این هنرمند گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

ویژگی‌های گرافیک ایران

این هنرمند مطرح کرد: طراحی گرافیک در ایران طی سال‌های اخیر تحولات چشمگیری را تجربه کرده است که این دگرگونی‌ها به‌طور مستقیم از تغییرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی داخلی و روندهای جهانی تأثیر پذیرفته‌اند. از مهم‌ترین شاخصه‌های این تحولات، بازگشت به هویت بصری ایرانی و اسلامی و در عین حال تلفیق آن با رویکردهای مدرن است. در این زمینه، استفاده از نقش‌مایه‌های سنتی نظیر خطاطی اسلامی، نقوش اسلیمی و الگوهای هندسی معماری ایرانی در کنار تکنیک‌های نوین، زبان بصری منحصربه‌فردی را به وجود آورده است که نه تنها نوستالژی فرهنگی را تداعی می‌کند، بلکه پاسخگوی نیازهای بصری و ارتباطی جهان معاصر نیز هست.

او ادامه داد: در طراحی گرافیک معاصر ایران نیز همگام با رویکرد جهانی، بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال و نرم‌افزارهای پیشرفته گرافیکی مورد توجه قرار گرفت. این ابزارها به طراحان اجازه می‌دهند تا با دقت و سرعت بیشتری آثار خود را تولید کنند. پلتفرم‌های آنلاین، به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، فضای مناسبی برای ارائه آثار و ارتباط با مخاطبان فراهم کرده‌اند، که این امر نه تنها به انتشار سریع‌تر محتوا کمک کرده است، بلکه بستری برای گفتگوهای اجتماعی و فرهنگی نیز به وجود آورده است.

عبدی افزود: این تغییرات فناورانه به ارتقای آگاهی‌های اجتماعی و محیط زیستی نیز دامن زده است. در سال‌های اخیر، بسیاری از طراحان گرافیک ایرانی به مسائل حیاتی مانند تغییرات اقلیمی، آلودگی محیط‌زیست و بحران‌های اجتماعی پرداخته‌اند و «گرافیک مسئولیت‌پذیر» را به‌عنوان رویکردی اخلاقی و آگاهی‌بخش مطرح کرده‌اند.

این هنرمند گفت: در ترکیب سنت با مدرنیته، گرافیست‌های ایرانی با استفاده از نمادها و عناصر تاریخی بومی، تکنیک‌های مدرن و دیجیتال را با ویژگی‌های فرهنگی خاص خود هماهنگ کرده‌اند. این پیوند سنت و مدرنیته، چنانچه در سبک‌های مینیمالیستی جهانی نیز مشهود است، در ایران به‌صورت خاصی بومی شده است؛ به گونه‌ای که در عین پذیرش ساده‌گرایی مدرن، جزئیات و تزئینات خاص فرهنگ ایرانی همچنان در آثار حضور دارند.

او افزود: این تلفیق به آفرینش زبان بصری‌ای منجر شده است که همزمان جهانی و بومی است و بازتاب‌دهنده هویت فرهنگی غنی ایران در کنار تکنیک‌های طراحی روز جهان محسوب می‌شود.

عبدی توضیح داد: افزایش حضور زنان در عرصه طراحی گرافیک ایران نیز یکی از تحولات چشمگیر سال‌های اخیر است. زنان طراح ایرانی در صحنه بین‌المللی نیز موفقیت‌های قابل‌توجهی کسب کرده‌اند و آثار آنان علاوه بر خلاقیت‌های هنری، به مسائل اجتماعی، فرهنگی و جنسیتی نیز توجه دارند. این تعاملات میان طراحی گرافیک و دغدغه‌های اجتماعی، باعث شده است که گرافیک ایران نه تنها در سطح هنری بلکه در بعد اجتماعی نیز نقشی برجسته ایفا کند.

این هنرمند اظهار کرد: بسیاری از پوسترها و تبلیغات تجاری، به‌ویژه پس از انقلاب، همچنان یکی از ارکان مهم طراحی گرافیک در ایران به شمار می‌آیند. این پوسترها که از تکنیک‌های پیچیده‌تری نسبت به دهه‌های گذشته برخوردارند، در انتقال پیام‌های اجتماعی و سیاسی نیز اهمیت خود را حفظ کرده‌اند. برای برسی و درک بیشتر ماهیت بصری، رویکردی و مفاهیم بنیادی ونشانه شناسی ها می‌توان به کتاب «هنر انقلاب» به قلم مرتضی گودرزی دیباج مراجعه کرد.

او افزود: علاوه بر تحولات فناورانه و اجتماعی، نقش نهادهای آموزشی در رشد و توسعه طراحی گرافیک ایران غیرقابل‌انکار است. دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی معتبر داخلی و خارجی، بستری برای پرورش طراحان جوان فراهم کرده‌اند که نه تنها با اصول تئوریک طراحی آشنا می‌شوند، بلکه با نمایش آثار خود در نمایشگاه‌ها و مسابقات هنری، تجربه عملی بیشتری کسب می‌کنند. این فضاهای آموزشی به دانشجویان کمک می‌کند تا علاوه بر آشنایی با روندهای جهانی، پایه‌های تئوریک قوی‌تری برای فعالیت‌های حرفه‌ای خود داشته باشند.

حسین عبدی توضیح داد: از دیدگاه تکنیکی، گرافیک ایران دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را به یکی از عرصه‌های برجسته و پیشرو در سطح منطقه و حتی جهان تبدیل کرده است. استفاده از رنگ‌های تند، کنتراست‌های قوی و تکنیک‌های بصری برای ایجاد توجه و سلسله‌مراتب بصری، از ویژگی‌های بارز طراحی گرافیک ایران است. این ویژگی‌ها، برخلاف تصور عمومی که تنها بر جذابیت بصری تأکید دارند، عمیقاً در بسترهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی ریشه دارند.

او ادامه داد: رنگ‌های متنوع، که از هنرهای سنتی مانند مینیاتور و کاشی‌کاری الهام گرفته شده‌اند، نه تنها جذابیت بصری دارند، بلکه با بهره‌گیری از روانشناسی رنگ‌ها، پیام‌های ارتباطی مؤثری را منتقل می‌کنند. طراحان ایرانی با هوشمندی از تضادهای رنگی استفاده می‌کنند تا مخاطب را به سمت بخش‌های کلیدی اثر هدایت کنند و این تکنیک‌ها با نظریات گشتالت در ادراک بصری همخوانی دارد.

این هنرمند تصریح کرد: خوانایی و وضوح پیام نیز یکی از اصول کلیدی طراحی گرافیک ایران است که با تاریخچه‌ای غنی از خوشنویسی در هنر ایرانی مرتبط است. استفاده از خطوط سنتی مانند نستعلیق و شکسته نستعلیق در کنار فونت‌های مدرن و مینیمالیستی نظیر «یکان» و «ایران سنس»، تلاشی برای ایجاد تعادل میان سنت و مدرنیته است. در این زمینه، طراحان ایرانی با بهره‌گیری از فضاهای منفی و سازماندهی دقیق عناصر، توانسته‌اند خوانایی و شفافیت پیام را به‌گونه‌ای هوشمندانه حفظ کنند.

او ادامه داد: تنوع در سبک‌ها و تکنیک‌ها یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته گرافیک ایران است. برخلاف بسیاری از کشورها که سبک‌های مشخص و غالبی دارند، طراحی گرافیک در ایران بازتابی از فرهنگ متنوع و چندلایه آن است. استفاده از تکنیک‌هایی مانند چاپ سیلک، تایپوگرافی دیجیتال و حتی تکنیک‌های سه‌بعدی، همراه با کلاژ و هنر دستی، به صحنه گرافیک ایران پویایی و خلاقیت خاصی بخشیده است. این تنوع سبک‌ها و تکنیک‌ها باعث شده تا گرافیک ایران به‌عنوان یکی از خلاقانه‌ترین حوزه‌های هنر معاصر شناخته شود.

عبدی تاکید کرد: در نهایت، تعهد اجتماعی و فرهنگی طراحان ایرانی به مسائل سیاسی و اجتماعی، طراحی گرافیک ایران را به ابزاری برای بیان دیدگاه‌های جامعه تبدیل کرده است. بسیاری از طراحان برجسته ایرانی، با الهام از مکاتب گرافیکی پیشرو مانند مکتب لهستان، گرافیک را به‌عنوان وسیله‌ای برای اعتراضات اجتماعی و سیاسی به کار گرفته‌اند. این رویکرد باعث شده که آثار گرافیکی ایران، علاوه بر جنبه‌های زیبایی‌شناختی، حامل پیام‌های عمیق اجتماعی و فرهنگی نیز باشند.

او افزود: در مجموع، طراحی گرافیک معاصر ایران با تلفیق هویت بصری سنتی و تأثیرات مدرن جهانی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تعهد به مسائل اجتماعی و فرهنگی، به یکی از عرصه‌های پویا و چندلایه تبدیل شده است. این هنر، که بازتاب‌دهنده تحولات اجتماعی و فرهنگی کشور است، به رشد خود ادامه می‌دهد و نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای آن در پاسخگویی به نیازهای جامعه معاصر است.

آیا گرافیک ایران به صورت یک هنر شناخته شده است؟

این هنرمند مطرح کرد: برای بررسی ماهیت گرافیک و تضادهای رویکردی و شناختی کنشگران و مخاطبان نسبت به این پدیده‌ی دوران معاصر، نخست باید پرسید که آیا گرافیک به‌راستی هنر است یا خیر؟ این موضوع به دو دیدگاه اصلی تقسیم می‌شود. از یک سو، گرافیک به‌عنوان شاخه‌ای از هنرهای تجسمی در نظر گرفته می‌شود، زیرا با بهره‌گیری از عناصر بصری نظیر رنگ، شکل، فرم و ترکیب‌بندی، به انتقال مفاهیم، پیام‌ها و حتی احساسات می‌پردازد؛ عناصری که پایه و اساس هنرهای بصری را تشکیل می‌دهند.

او ادامه داد: از سوی دیگر، برخی گرافیک را به‌ مثابه ابزاری کاربردی و فرآیندی مهندسی‌شده در طراحی صنعتی، تبلیغات و رسانه‌ها، اعم از فیزیکی یا دیجیتال، می‌دانند که وظیفه آن انتقال پیام به مخاطب خاص و پاسخ‌گویی به نیازهای تجاری و عملی است، نه بیان هنری. بر این اساس، مرز میان هنر و گرافیک ممکن است بسته به اهداف و زمینه‌های استفاده از آن متفاوت باشد. با این حال، می‌توان گفت که در مواردی خاص، این دو جنبه بر اساس شرایط یا اهداف ویژه بر هم منطبق شده و گرافیک رویکردی هنری و کاربردی پیدا می‌کند که هر دو وجه هنر و کارکرد را در خود جای می‌دهد.

عبدی گفت: گرافیک ایران از دیرباز به‌عنوان زبانی رسا و گویا برای بیان فرهنگ و هویت ایرانی شناخته شده است. این هنر با تلفیق عناصر سنتی همچون خوشنویسی، تذهیب، کتابت و نگارگری، و بهره‌گیری از نوآوری‌های دانش‌محور متأخر، به‌گونه‌ای زیبا و نمادین، هویت ایرانی را به تصویر کشیده و آینه‌ای تمام‌نما از تاریخ و فرهنگ غنی ایران است. پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهند که گرافیک در آغاز شکل‌گیری خود، تحت تأثیر هنرهای کهن مانند نگارگری و تذهیب بوده است؛ از جمله تحقیقات یحیی ذکا و حسن بلخاری که به تأثیر عمیق خوشنویسی بر هنرهای بصری، به‌ویژه طراحی و گرافیک، اشاره دارند.

او ادامه داد: این تأثیرات را می‌توان به‌ وضوح در کتاب‌های خطی، به‌ویژه دوران تیموریان و صفویان، مشاهده کرد. با این حال، گرافیک به‌عنوان یک رشته مستقل و مدرن، عمدتاً در دوران معاصر و با ورود سبک‌های غربی توسعه یافت؛ هرچند سنت‌های کهن کتابت و خوشنویسی، بستری مهم برای رشد و تکامل این هنر فراهم کردند، اما نمی‌توان آن‌ها را به‌طور مستقیم معادل گرافیک مدرن دانست.

حسین عبدی در پایان اشاره کرد: از نظر استفن هلر، منتقد و مورخ برجسته گرافیک، این هنر با بهره‌گیری از غنای فرهنگی و تاریخی ایران، آثار بی‌نظیری خلق کرده است که در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته‌اند. میلتون گلیزر، طراح مشهور آمریکایی، گرافیک ایران را هنری غنی و پیچیده می‌داند که در عین حفظ اصالت، نوآوری‌های مدرنی را درخود جای داده است. آلان فلچر نیز معتقد است که گرافیک ایران با استفاده از فرم‌ها و نمادهای بومی، هویتی خاص و متمایز در میان گرافیک جهانی پیدا کرده است و آثار هنرمندان ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند.

بیشتر بخوانید:

فلسفه هنر و الهام‌بخشی آن در مسیر خلاقیت