به گزارش پلاتو هنر، داستان سریالی لو رفتن فیلم های ایرانی یکی از مسائل و اخبار مهم این روزهای سینما شده است. هرچند پیشتر هم مواردی وجود داشته که نسخه های بی کیفیت یا باکیفیت پایین پرده ای از برخی فیلم ها و حتی باکیفیت آن ها منتشر می شد اما این روزها به طور سریالی نسخه باکیفیت فیلم ها و آن هم پیش از اکران، منتشر می شود.
بررسی جریان سریالی قاچاق فیلم‌های سینمایی
«جنگ جهانی سوم» هومن سیدی، «خط فرضی» فرنوش صمدی، «تفریق» مانی حقیقی، «بی رویا» آرین وزیردفتری و «ارادتمند نازنین بهاره تینا» عبدالرضا کاهانی فیلم هایی هستند که با انتشار نسخه قاچاق عملا دچار سرمایه سوزی شده اند. این درحالی است که شاید بتوان فیلم «برادران لیلا» سعید روستایی را نیز به این لیست اضافه کرد.
یکی از سوال هایی که در ابتدا به ذهن متبادر می شود این است که چطور نسخه غیرمجاز فیلم‌ها منتشر می‌شود؟
همانطور که گفته شد سابقه قاچاق فیلم‌ها به سال های گذشته و حتی دهه های قبل برمی‌گردد. جایی که مثلا نسخه قاچاق فیلم «آدم برفی» داود میرباقری دست به دست می‌شد. یکی دیگر از فیلم هایی که دچار انتشار نسخه قاچاق شد؛ قسمت اول «اخراجی‌ها» مسعود ده نمکی بود.
بعد از انتشار نسخه های باکیفیت قاچاق فیلم ها بود که در 25 مرداد ماه، محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست خود با خبرنگاران درباره پخش غیرقانونی فیلم سینمایی «تفریق» گفت: ساعت یک دیشب، آقای خزایی به من پیامک دادند و گفتند این فیلم گویا منتشر شده و یک صدایی هم از بنده خدایی که مسئول کار بود، فرستاد. این فیلم الان و قبل از نمایش در اختیار ما نیست، بلکه در اختیار خود تهیه‌کننده است؛ یعنی اصلاً در اختیار سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست که منتشرش کنیم. من هم بعضی وقت‌ها که می‌خواهم در سازمان سینمایی فیلمی را هماهنگ کنم و ببینم، باید اول با تهیه‌کننده هماهنگ شود تا برای یک ساعت خاص، کدی را بدهند که بتوانیم آن دو سه ساعت فیلم را تماشا کنیم. در هر صورت برنامه ما حمایت از حوزه فرهنگ و هنر است.
سعید سعدی تهیه کننده فیلم «بی‌رویا» نیز روز 28 مرداد ماه در مصاحبه ای با ایسنا در واکنش به اتفاق رخ داده برای فیلمش بیان کرد: این فیلم مشکلی برای اکران عمومی نداشت و از دو ماه قبل قبل قرارداد اکران آنلاین آن با پلتفرم فیلیمو بسته شده و نمی‌دانم چرا این قرارداد معطل مانده است؟! او با بیان اینکه اطلاعی ندارد که فیلم چطور قاچاق شده است، تاکید دارد که پیگیری‌هایی را انجام می‌دهد و در عین حال اضافه کرد که «بی‌رویا» اکران عمومی خارجی و داخلی نداشته و فقط در چند جشنواره خارجی نمایش داده شده است.
همچنین سعدی از مخاطبان خواست که نسخه قانونی فیلم را به زودی در پلتفرم‌های داخلی ببینند تا حقوق مادی و معنوی دست‌اندرکاران فیلم رعایت شود.
از طرف دیگر در ساعت های پایانی روز 28 مرداد ماه بود که سازمان سینمایی در خبری موضع گیری خود را نسبت به این موضوع اعلام کرد.
جعفر انصاری‌فر دبیر ستاد صیانت از آثار سینمایی از دستور رئیس سازمان سینمایی برای بررسی فوری موضوع انتشار قاچاق فیلم خبر داد و گفت: بعد از وصول خبر انتشار غیرقانونی فیلم‌های «تفریق» و «بی رویا» در فضای مجازی، با دستور ریاست محترم سازمان موضوع در دستور کار ستاد صیانت قرار گرفت. با بررسی‌های مقدماتی صورت گرفته، مشخص شد که با توجه به رعایت دقیق مراقبت‌های حفاظتی از جمله استفاده از دی سی پی برای بازبینی فیلم‌ها، انتشار آثار خارج از سازمان‌های دولتی و احتمالا از دفاتر فیلم‌ها یا جشنواره‌های خارجی صورت گرفته است. به همین دلیل مراتب برای بررسی فنی به قوه قضائیه و پلیس فتای فراجا برای شناسایی منشاء نشر فیلم، منعکس شد.
به گفته وی، با توجه به حاشیه‌های موجود درباره قاچاق فیلم‌ها، احتمال سازمان یافتگی انتشار غیرقانونی فیلم‌های مذکور وجود دارد به گونه‌ای که نسخه‌های منتشر شده، دارای کیفیت اصلی و بدون تایتل و نشانه گذاری بازبینی هستند. شائبه‌هایی در مورد رعایت امانت داری و حفظ حقوق اثر توسط پخش‌کننده بین‌المللی فیلم‌ها نیز وجود دارد که امیدواریم در سیر تحقیقات فنی مراجع ذی‌صلاح، موضوع کاملا مشخص شود. به هر حال با تاکید مقام عالی وزارت و ریاست سازمان سینمای مبنی بر حفاظت از حقوق فیلمسازان و مصمم بودن این ستاد و نهادهای نظارتی برای تحقق این خواسته، پیگیری‌ها تا کشف عامل یا عاملان متخلف پخش فیلم‌ها به صورت قاچاق که برای اهداف شخصی یا جریانی اقدام به این کار کرده‌اند، ادامه خواهد یافت.
روح‌الله سهرابی مدیرکل اداره نظارت بر نمایش سازمان سینمایی هم در گفتگو با خبرگزاری فارس در این باره توضیح داد: کیفیت فیلم‌های منتشر شده آنقدر بالا است که گویا فایل آثار از طرف خود دفاتر پخش و یا افرادی که نسخه اصلی فیلم را در اختیار داشتند پخش شده است، اگر روزی فیلمی منتشر شد که تایتل «جهت بازبینی» روی آن درج شده بود سازمان سینمایی پاسخگوی آن است اما این نسخ منتشر شده در اختیار ما نبوده و انگار عمدی از انتشار آنها وجود دارد. سازمان سینمایی وظیفه حفاظت از آثار را دارد اما در قبال این اتفاقات نمی‌توان کاری انجام داد، فایل اصلی یک اثر در اختیار ما نیست و تنها خود تیم تولید هستند که این فایل را دارند و نمی‌شود برای همه این دفاتر نگهبان گذاشت.
سهرابی افزود: برای فیلم «بی‌رویا» هم باید گفت که خودم خیلی علاقه به اکران این فیلم داشتم و با تهیه‌کننده هم صحبت کردم اما گفتند که قصد دارند این فیلم را از طریق پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی منتشر کنند. وقتی فیلمی از شبکه‌ای ماهواره‌ای که اساس وجودی‌اش مقابله با جمهوری اسلامی ایران است و از اساس قانونی نیست پخش می‌شود نمی‌توان با آن به‌صورت قانونی مقابله کرد و این خود تولید‌کننده و تهیه‌کننده است که باید از نسخه فیلمش مراقبت کند و برای مثال مانند تایتلی که هنگام ارائه فیلم به شورای نظارت روی نسخه درج می‌کنند و می‌نویسند برای بازبینی می شود هنگام ارائه به دیگران هم این تایتل را درج کرد هرچند برخی اوقات این اتفاق به دلیل عدم مراقبت پخش کننده بین‌المللی می‌افتد.
سهرابی در پایان با اشاره به دستور رئیس سازمان سینمایی برای جلوگیری از قاچاق فیلم‌ها گفت: این دستور ناظر به پیدا کردن منشاء انتشار این فایل‌ها و البته مقابله با برخی از بسترهای انتشاری است که در داخل کشور هستند و می‌توان از ادامه فعالیتشان جلوگیری کرد، مانند برخی از کانال‌های تلگرامی که ادمینشان در داخل کشور حضور دارد.
اما در بین فیلم هایی که درگیر قاچاق شدند شرایط متفاوت بود.
مثلا فیلم سینمایی «برادران لیلا» سعید روستایی اولین فیلمی بود که درگیر این سریال قاچاق فیلم شد. فیلمی که پس از رونمایی و حضور عوامل آن در جشنواره کن، سازمان سینمایی در اطلاعیه‌ای رسمی اکران آن را در ایران منتفی دانست و در همان زمان بود که جواد نوروزبیگی تهیه کننده این فیلم از پیگیری قضایی عوامل فیلم خبر داد. فیلم «برادران لیلا» عملا راهی برای ورود به چرخه اکران نداشت و صدور مجوز اکران عمومی آن منوط به اعمال اصلاحات و حذف برخی سکانس‌های جنجالی بود که در همان زمان و به‌واسطه واگذاری حقوق پخش به یکی از پلتفرم‌های بین‌المللی، بلافاصله پس از عرضه آنلاین در خارج از کشور، به‌صورت گسترده در اختیار مخاطبان ایرانی هم قرار گرفت.
حدودا یک ماه بعد از اتفاقی که برای فیلم سعید روستایی افتاد، این اتفاق برای فیلم هومن سیدی رقم خورد. فیلمی که ممیزی و مشکلی برای اکران نداشت و حتی از سوی بنیاد سینمایی فارابی به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی شده بود. مورد متفاوتی که این فیلم دارد این است که «جنگ جهانی سوم» برمبنای قوانین اسکار، ناگزیر از اکران در کشور مبدأ بود و به همین دلیل در سال گذشته یک هفته اکران محدود در یک سالن کوچک در سینما مگامال تهران داشت که البته با مخاطبان بسیار محدود اتفاق افتاد. در نهایت و بعد از ناکامی در اسکار و انتشار نسخه قاچاق، با تصمیم سازمان سینمایی و درخواست عوامل در حداقل زمان به اکران عمومی درآمد.
«خط فرضی» اولین فیلم فرنوش صمدی نیز دیگر قربانی قاچاق سریالی فیلم های ایرانی بود که سر از کانال‌های مجازی درآورد. علی مصفا تهیه کننده «خط فرضی» پس از عرضه نسخه غیرقانونی فیلم در فضای مجازی در اردیبهشت ماه امسال، از طریق شورای اکران تلاش کرد تا زودتر فیلم را روانه پرده سینماها کند، حتی شورا سرگروه و تاریخ اکران فیلم را هم مشخص کرد، اما این اتفاق رخ نداد.
فیلم سینمایی «تفریق» هم یکی دیگر از فیلم‌هایی بود که نسخه با کیفیت آن به صورت قاچاق منتشر شد. نکته قابل توجه درباره این فیلم این است که فیلم مانی حقیقی سال گذشته در میان پنج گزینه نهایی بنیاد سینمایی فارابی برای نمایندگی سینمای ایران در مراسم اسکار قرار گرفته بود.
نسخه با کیفیت «بی رویا» آرین وزیردفتری نیز تنها چند روز بعد از «تفریق»، در فضای مجازی منتشر شد.
اما تنها چند ساعت بعد از «بی رویا» نسخه با کیفیت «ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا» منتشر شد تا این جریان سریالی را پیچیده تر از قبل کند. عبدالرضا کاهانی مدت‌ها برای عرضه رسمی این فیلم با چالش‌هایی مواجه بود که اتفاقا بخشی از آن هم میان کاهانی و سعید خانی تهیه کننده فیلم بود.
محمد زکی زاده
