به گزارش پلاتو هنر، موزه هنرهای معاصر تهران این روزها میزبان نمایشگاه «همچنان جاری» است. رویدادی که همزمان با ایام ماه محرم و صفر به بازخوانی و مرور بازتاب جریان عاشورا در هنرهای تجسمی می‌پردازد.
تو را نیز عاشورایی است و کربلایی…
در سالن ورودی موزه روی یکی از دیوارها استیمنت نمایشگاه نوشته شده که بدین شرح است: «برخیز و ببین چه رستخیز است! دریاست که روزی در عمق بیابان حلول کرده و رود است که روزی دل سنگ را شکافت؛ جاری گشت و همچنان جاری است…
نام و نشان حسین (ع) و یارانش از روزگاران دور، جانمایه آثار هنری بسیاری در ایران بوده است.
هنر عاشورایی چنان ریشه در نهاد مردمان این سرزمین دارد که هنرمند دلباخته را به سوی این مفهوم جاری، رهنمون ساخته است. هنرمندان که وامدار تعهد ازلی خویش اند، آثارشان را در هر کالبدی از جمله: شعر، کتابت، نگارگری، تصویرسازی، کتیبه‌نگاری، شمایل پردازی، پرده خوانی، نمایش های آیینی و آواها و نواهای موسیقایی، به ساحت سالار شهیدان تقدیم نموده اند.
هنر نقش و رنگ نیز سهم خود را برای بیان نبرد خون و شمشیر ادا کرد و همچنان با شمایلی نو از این حماسه سخن می گوید تا هنرهای تجسمی در این روزگار، قالبی گویا و رسا برای بیان حماسه عظیم عاشورا باشند.
جریان این شیدایی در گذر زمان، از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای و پرده‌های نقالی گرفته، تا ردپای آن در آثار مکتب سقاخانه و روایت‌های هنرمندانه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مشهود است.
«همچنان جاری»، رویدادی است با رویکردی پژوهشگرایانه که این گنجینه را به دور از هر گونه پیش‌داوری، به تماشا و تدقیق در آورده تا بستری برای بازخوانی و بازاندیشی فراهم آورد. اینک قدم در جای جای تاریخ می نهیم تا بشنویم: «و تو ای آنکه در سال شصت و یکم هجری هنوز ر ذخایر تقدیر نهفته بوده ای و اکنون، در این دوران جاهلیت ثانی و عصر توبه بشریت، پای به سیاره زمین نهاده ای! نومید مشو که تو را نیز عاشورایی است و کربلایی»؛ آری کربلا همچنان جاریست…»
تابلوی اول یک شمایل‌نگاری از امام حسین (ع) از محمد تجویدی است و اثر «پرده درویشی» از محمد گنجی.
تاریخچه شمایل‌نگاری
شمایل نگاری یکی از شاخه های مهم مطالعاتی در هنرهای تجسمی است که مضمون و معنای اثر هنری را در تقابل با فرم بررسی می‌کند و بیش از همه در حیطه هنر مذهبی و قدسی می گنجد. شمایل ها چیزی را که از طریق شباهت فیزیکی نمی توانند بیان کنند، به زبان انتزاع بیان می کنند. نگارگری اسلامی در دوران اموی تحت تاثیر دو عامل اصلی، کلاسیک و ایرانی بود. با طلوع عصر عباسی عنصر ایرانی غلبه پیدا کرد و تاثیرگذار اصلی شناخته شد اما در پایان سده دوازدهم هجری/ششم میلادی نوآوری متاثر از عناصر کلاسیکی- بیزانسی، بینش هنری در نگاره های اسلامی به جایگاه شایسته خود دست یافت.
شمایل نگاری از دیدگاه هنر مسیحی به نقاشی تصویر مسیح و مریم عذرا باز می گردد. در سده های میانه نگرش مسیحیت به عهد عتیق بر این اصل متکی بود که تقریبا همه حوادث ذکر شده به گونه ای استعاری و رمزی، ظهور مسیح و گوشه هایی از حوادث مربوط به زندگی و مرگ او و نیز گسترش بعدی آیین او را خبر می دهند. این بررسی نشان می دهد نقاشی اسلامی بیشتر از نقاشی بیزانس تاثیر پذیرفته و موضوعاتی همچون تولد، غسل مسیح، خیانت، در ایشان (حضرت محمد و مسیح)، تعامل بین مسلمانان و مسیحیان، معراج و کشته شدن مسیح موضوعات متشابهی است.
نقاشی قهوه‌خانی و روایت عاشورا
گالری‌های اول موزه هنرهای معاصر تهران به آثار نقاشی قهوه‌خانه اختصاص دارند که همه روز عاشورا و داستان‌های مربوط به آن را روایت می‌کنند. نقاشی قهوه‌خانه شیوه‌ای از نقاشی ایرانی است با شیوه‌ای روایی و با تکنیک رنگ روغن که درون‌مایه‌های رزمی، مذهبی و بزمی دارد. نقاشی قهوه‌خانه‌ای در اواخر قاجار و اوایل پهلوی همزمان با جنبش مشروطهٔ ایران، اوج گرفت.
2 موضوع مهم نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای یکی داستان‌های حماسی شاهنامه و دیگری روایت تقابل اوصیاء و اشقیاء بود. این موضوع را هم باید در نظر داشت که بسیاری از پرده‌های قهوه‌خانه‌ای با موضوع عاشورا «خیالی‌نگاری» هستند و نقاش بخشی از ارادت و هنر خود نسبت به اهل‌بیت(ع) را روی پرده می‌آورد، بدون آنکه تصویرش لزوما واقعیت داشته باشد.
نمایش آثار گنجینه حوزه هنری
در نمایشگاه «همچنان جاری» ۸۰ اثر از ۳۵ هنرمند به نمایش درآمده که حدود 45 اثر این نمایشگاه از گنجینه حوزه هنری، 20 اثر از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران و 15 اثر به صورت امانی هستند.
آثار هنرمندانی ازجمله محمدحسین حلیمی، محمود جوادی پور، روح ا… مفیدی، محمد تجویدی، مرتضی ممیز، کاظم چلیپا، فرامرز پیلارام، رضا بانگیز، عبدالحمید قدیریان، رحیم ناژفر، محمد گنجی، حبیب ا…صادقی، حسن اسماعیل زاده، پرویز کلانتری، سید حسین تفتی، ابوالفضل عمومی، عباس بلوکی فر، علی اکبر لرنی، محمدعلی ترقی جاه، صادق تبریزی، رضا حمیدی، احمد خلیلی، محمدفراهانی، حسین همدانی، مرتضی اسدی، حسین خسروجردی، مصطفی گودرزی، مرتضی گودرزی، غلامعلی طاهری، علی شیخی، ناصر پلنگی، کامیار صادقی و… در این نمایشگاه در معرض تماشا قرار دارد.
«همچنان جاری» تا ۲۲ شهریورماه دایر است و علاقه‌مندان می‌توانند از این نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر تهران در خیابان کارگر شمالی، جنب پارک لاله دیدن کنند.
همچنین در ادامه می‌توانید گزارش تصویری پلاتو هنر از این نمایشگاه را مشاهده کنید:
