مقدمهای برای رسیدن به جنبشهای ضدجنگ…
به گزارش پلاتو هنر، گاهی خلاقیتهای بصری، راهی برای رسیدن به آرزوها است. فتومونتاژ یا مونتاژ عکس یا دیگر هنرهای تصویری، مانند طراحی و نقاشی، میتواند ذهن انسان را از فضای عینی به فضای ذهنی و تخیلی بکشاند و ابزاری مناسب برای هنرمند در جهت دغدغههای فکری و ذهنیاش باشد.
اولین نمونههای پردازش و ترکیب تصویر به اوایل اختراع عکاسی باز میگردد. گوستا لوگره در سال 1856 از این تکنیک برای ثبت مناظر دریایی استفاده کرد تا آسمان و دریا را بهوضوح و با کنتراست مناسب نشان دهد. در آن زمان، امولسیونهای عکاسی نسبت به همه طیفهای رنگی به یک میزان حساسیت نشان نمیدادند اما گوستا این مشکل را با چاپ بر روی کاغذ حل کرد. او با استفاده از دو تصویر منفی مجزا که یکی مخصوص آسمان و دیگری مخصوص دریا بود موفق به پدیدآوردن چنین عکسهایی میشد.
یکی از مشهورترین عکسهای ترکیبی «دوراه زندگی» از اسکار گوستاو ریلندر، عکاس سوئدی تبار است. او عکسهای مختلف را با یکدیگر مونتاژ و مجدد از آنها عکاسی میکرد و از این طریق داستانی از تاب مقدس یا داستانی از دوره ویکتوریا را روایت میکرد.
نفوذ جنبش ضدجنگ به هنر
جنبشها و تجمعهای ضدجنگ، جنبشهایی اجتماعی هستند که علیه جنگ برگزار میشوند و در مقابل تصمیمهای بزرگ سیاستمداران میایستند و سعی میکنند روند جنگها را تغییر دهند. از زمان جنگ ویتنام تا جنگ عراق تجمعهای ضدجنگ زیادی برگزار شده است.
این جنبشها نشان از نفرت و انزجار مردم از جنگ و خشونت حکومتهای حاکم بر آن دارند و در نهایت خواهان صلح هستند. جنبشهای ضدجنگ به تمامی هنرها از جمله شعر و داستان و سینما و گرافیک و کارتون و عکاسی نفوذ کردهاند و هنرمندان فعال در این رشتهها سعی میکنند در قالب هنر بیانی ضدجنگ داشته باشند.
عکاسی ضدجنگ به معنای نمایشدادن عکسها با هدف آغاز نشدن یا پایان یافتن جنگ است. عکاسان زیادی از جمله فیلیپ جونز گریفیث، دان مک کالین، ادی ادامز، نیک اوت و جیمز ناکتوی در حین جنگ و پس از جنگ در محل حضور داشتند و با عکاسی از تاثیرات جنگ بر زندگی مردم سعی داشتند این امر را اثبات کنند.
جمیز ناکتوی در اینباره میگوید: «عکسی که چهره واقعی جنگ را نشان میدهد، تصویر مخالفت با جنگ است.»
از ایران نیز افرادی چون محمد فرنود، محمود کلاری، کاوه گلستان، افشین پژوانزاده، مجید سعیدی و شوتاگتاگ در زمره عکاسان مستند جنگی ایرانی قرار دارند.
در سالهای اخیر، خاورمیانه کانون جنگهای خونین و ضدبشری بوده است. در جنگ یمن و عربستان، ؛آسیبهای جبرانناپذیری به یمن وارد شده است و کودکان زیادی جان خود را از دست دادند. پیتر ماورر، سرپرست کمیته صلیب سرخ بینالمللی دراین ارتباط میگوید که یمن پس از 5 ماه بسیار به سوریه پس از 5 سال شباهت دارد.
بشرا شنان، طراح گرافیک فلسطینی در ایدهای جدید، روی تصاویر دود حاصل از بمب، طراحی کرد. او در پردازش این تصاویر سعی کرده است خشونتهای موجود در عکس های جنگ را کاهش دهد و به تصویر سمت و سویی سورئالیستی بدهد. همانطور که پیشتر اشاره شد، هدف نشاندادن فضاسازی نوین با کمک عکاسی است.
در تصاویر او، بهجز اضافهشدن خطوط طراحی، هیچ عنصری از عکس کم نشده و همچنین بر آن افزوده نشده است. در بیشتر جنگها کودکان را قربانی معرفی میکنند. تصویر ضدجنگ شنان بشرى بر کودکان تمرکز کرده و از عناصر همچون الهه کوپید و کبوتر صلح استفاده کرده تا جنگ و خسارات ناشی از آن را به چالش بکشد.
در تصویر دود بسیار مهیب و بزرگ از میان ساختمانهای کوچک برخاسته است. نشان با رویکردی متفاوت و نمادین به جنگ مینگرد و سعی دارد رویکردی ضدجنگ داشته باشد.
الهه کوپید با چهره آرام و مهربان و خونسرد، پیکر کودکی را در دستان کوچکش گرفته است. الهه پیکر بی جان کودک را به کبوتر نشان میدهد. کبوتر سفید که نماد صلح است، در اینجا سیاه شده و با چهره آشفته و ناامیدانه به کودک مینگرد، انگار که کاری از دستش برنیامده است.
بشرا شنان، در این باره میگوید: «بهعنوان یک فلسطینیتبار، یک انسان، یک عرب نمیتوانم در مقابل تخریب یک کشور تنها نظارهگر باشم. این موضوع من را به مقاوت فراخواند و من با فرهنگ و هنرم مقاومت میکند.»
نکته جالب در کارشناسان استفاده از نماد غربی برای فلسطین است، این پردازش از جدیدترین ایده های مربوط به تصاویر ضدجنگ است که خشونت علیه مردم به ویژه کودکان را نهی میکند و جنگ را به چالش میکشد.
آثار ضد جنگ پیتر کنارد
پیتر کنارد از شناختهشدهترین فتومونتاژیستهای بریتانیایی و هنر معاصر است. این هنرمند معمولا به عنوان هنرمندی با سویههای سیاسی و اجتماعی شناخته میشود که انتقادهای تندی به مواضع سیاسی کشورش و همین طور ایالات متحده آمریکا دارد.
او سعی دارد در تصاویر ضد جنگ خود قربانیان، متجاوزان و جنگطلبان را به تصویر بکشد که در این تصاویر انتقادهای او نسبت به جنگ طلبی سیاستمدارن کشورهای مذکور نمایش داده شده است و مواضع او علیه بمب اتم، قربانی کودکان، و جنگ به طور اعم در این گزارش تصویری مشهود است.
گزارش «پردازش جنبش و تصویر ضدجنگ پیرامون عکاسی مستند اجتماعی» اقتباسی از کتاب «نوشتارهای عکاسی مستند» نوشته فرهاد مطاعی است.
بیشتر بخوانید:
