به گزارش پلاتو هنر، موسیقی محلی، یکی از اصیلترین جلوههای فرهنگ و هویت هر سرزمین است که نقش مهمی در ثبت و انتقال سنتها، باورها و احساسات مردم دارد. موسیقی کُردی یکی از کهنترین و غنیترین انواع موسیقیهای محلی ایران و خاورمیانه است که بازتابدهندهی فرهنگ، تاریخ، احساسات و زندگی روزمره مردم کرد است.
هر منطقه از ایران، دارای موسیقی خاص خود است که در قالب نغمهها، سازها و ریتمهای بومی شکل گرفته و نسل به نسل منتقل شده است. موسیقی محلی ایران نهتنها بیانگر شادیها، غمها، و آیینها است، بلکه همچون گنجینهای زنده، ریشه در تاریخ و روح مردمان دارد.
موسیقی در فرهنگ کردی، در مراسم عروسی و رقص گروهی، سوگواری و مرثیهخوانی، آیینهای مذهبی و عرفانی و مراسم ملیگرایانه یا مقاومت قومی شنیده میشود.
موسیقی کُردی در کشورهای مختلفی چون ایران، عراق، ترکیه و سوریه رواج دارد. در ایران، موسیقی کردی در مناطق کرمانشاه، کردستان، ایلام، آذربایجان غربی (مهاباد و بوکان) و بخشهایی از خراسان شمالی (کردهای کرمانج) شنیده میشود.
موسیقی کُردی شامل مقامخوانی (آوازهای سنتی، عرفانی و حماسی، رایج در بین کردهای خراسان و مناطق شمالی کردستان)، موسیقی حماسی و رزمی (روایت نبردها، قهرمانان محلی و ظلمستیزی)، موسیقی عاشقانه (لاوک) با همراهی تنبور یا شمشال، موسیقی آیینی و عرفانی (ویژه مجالس یارسان، اهل حق و درویشی)، موسیقی شاد و رقص (موسیقیهای گروهی برای رقصهای کردی که معمولاً با سرنا و دهل اجرا میشود) میشود.
محتوای شعر و آواز موسیقی کُردی شامل مضامین موسیقی کردی شامل عشق و دلدادگی، مقاومت و رنج قومی، طبیعت و زندگی عشایری، شادیهای قومی میشود.
حسن زیرک یکی از مشهورترین خوانندگان کلاسیک کردی است. گروه موسیقی خانوادگی کامکارها، شهرام ناظری (خواننده)، عبدالله عمرانی(نوازنده شمشال)، مظهر خالقی(صدای ملی کردستان عراق) از چهرههای برجسته موسیقی کُردی محسوب میشوند.
تنبور در موسیقی کردی، سازی عرفانی و مقدس، شمشال، نوعی فلوت بلند چوبی با صدای حزین، سرنا، ساز بادی قوی، همراه با دهل برای مراسمها، دهل، ساز کوبهای برای ریتم و رقص، کمانچه، ساز زهی با صدایی نرم و لطیف، دف، ساز کوبهای دایرهای بهویژه در موسیقی عرفانی، سازهای رایج در موسیقی کُردی هستند.
در ادامه شنونده چند قطعه موسیقی کُردی باشید:
شمشال نوازی زنده یاد استاد قاله مهره
تکنوازی ساز نی توسط زنده یاد هنرمند جمشید عندلیبی
اجرای ربنای زنده یاد استاد محمدرضا شجریان
«بههاره» به آهنگسازی پویا جعفری
«سپیدار» به آهنگسازی برزو امیری
کمانچهنوازی استاد کیهان کلهر به نام «گول نیشان»
موسیقی کُردی پیوندی جدانشدنی با طبیعت دارد؛ به خاطر اینکه مردم کُرد همواره در دل کوهها، دشتها، رودها و فصول متغیر زیستهاند و این محیط طبیعی الهامبخش اصلی در شکلگیری نغمهها، ریتمها و مضامین این موسیقی بوده است.
کوههای زاگرس، که در بخش بزرگی از کردستان امتداد دارند، تأثیر عمیقی بر ریتم پر فراز و نشیب این نوع موسیقی گذاشتهاند. نغمههایی که با صدایی حزین و کشدار آغاز میشوند، ناگهان اوج میگیرند و دوباره فرو مینشینند، درست مثل چشماندازهای پُرشیب کوهستانی.
سازهایی مانند شمشال (نوعی فلوت سنتی) بهگونهای طراحی شدهاند که صدای باد در کوهستان را تداعی میکنند. نوازنده شمشال گاه در دل طبیعت مینوازد تا صدا با انعکاس در دل کوه، شکل عرفانیتری به خود بگیرد.
بیشتر بخوانید:
