به گزارش پلاتو هنر، انواع مجسمه سازی از سنتی‌ترین شیوه‌های هنری تا فرم‌های مدرن، روایت‌گر تاریخ، فرهنگ و خلاقیت بشر است که از سنگ‌تراشی کلاسیک تا چیدمان‌های چندرسانه‌ای، هر سبک، دنیایی برای کشف دارد.
مجسمه‌سازی یکی از قدیمی‌ترین شاخه‌های هنرهای تجسمی است که از گذشته تا به امروز نقش مهمی در بیان احساسات، اعتقادات و زیبایی‌شناسی انسان‌ها ایفا کرده است. این هنر نه تنها جنبه‌های زیبایی‌شناسی دارد، بلکه بستری برای نمایش فرهنگ، تاریخ و اندیشه‌های هر دوره و ملتی نیز بوده است. در این گزارش به بررسی انواع مجسمه سازی خواهیم پرداخت.
مجسمه سازی چیست؟
مجسمه‌سازی به نوعی بخشیدن روح به جسمی است که جان ندارد؛ این هنر، تنها تراشیدن یا ساختن یک جسم نیست؛ هنری است که خیال را از تصورات هنرمند بیرون می‌کشد و آن را به شکل قابل لمس و ایستاده در برابر نگاه دیگران تبدیل می‌کند.
هنر مجسمه‌سازی به‌صورت دستی یا با استفاده از دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود و در آن از مواد مختلفی مانند خاک، سنگ، چوب، فلز، گچ، شیشه و… استفاده می‌شود. برای پیشرفت در این هنر، هنرمند باید با حوصله و دقت فراوان اثر خود را خلق کند.
مجسمه سازی یک فرایند طولانی و زمان‌بر است که نیاز به تجربه، دانش فنی و صبر برای خلق آثار بی‌نظیر دارد. هنرمندان مجسمه ساز همچنین از مفاهیم و ایده‌های خاص خود استفاده می‌کنند تا اثری منحصر به فرد و قابل تأمل خلق کنند.
انواع مجسمه سازی| کلاسیک و واقع‌گرایانه
در هر زمان وقتی اسم هنر کلاسیک می‌آید همه ذهن ها به سمت روم و یا یونان باستان می‌رود. مجسمه‌هایی که در این سبک ساخته می‌شوند، به صورت دقیق و واقع‌گرایانه اجزا و بدن انسان و یا حیوانات را به نمایش می‌گذارند به طور کلی می‌توان گفت که این سبک هنری از انسان و حیوانات الهام می‌گیرد. در هنر کلاسیک ظرافت، هارمونی و تناسب اجزا از اهمیت بالایی برخوردار است. این آثار معمولاً از سنگ‌های مرغوب مثل مرمر یا برنز ساخته می‌شوند و در دوره‌های کلاسیک یونان و روم شکوفا شدند.
از مجسمه‌سازان برجسته با سبک کلاسیک می‌توان به «فی‌دیاس _Phidias» اشاره کرد که معروف‌ترین آثار او تندیس زئوس در المپیا و مجسمه آتنا در پارتنون است. این هنرمند یکی از پایه‌گذاران مجسمه‌سازی کلاسیک یونان است که آثارش الگویی برای هنرمندان غرب به شمار می‌رود.
یکی دیگر از هنرمندان یونان باستان در این سبک «پراکسی‌تلس _Praxiteles» است که در قرن ۴ پیش از میلاد فعالیت می‌کرده، این هنرمند در آثارش به نرمی بدن، زیبایی طبیعی و حالت‌های روان و انسانی‌تر توجه بسیاری داشته‌است. از معروف‌ترین آثار این مجسمه‌ساز می‌توان به آفرودیتِ کنیدوس اشاره کرد.
«میکل‌آنژ بوناروتی _ Michelangelo Buonarroti»هنرمند ایتالیایی در قرن ۱۵ و ۱۶ میلادی است که برجسته‌ترین آثار او داوود، پیه‌تا و موسی به‌شمار می‌رود. او در مجسمه‌هایی که خلق کرد به قدرت بدنی، آناتومی دقیق و احساسات عمیق در چهره و فرم توجه بسیاری داشت. این هنرمند اصول کلاسیک یونان و روم را با نبوغ شخصی خودش ترکیب کرد و از آن‌ها الهام گرفت.
انواع مجسمه سازی| انتزاعی یا آبستره
آبستره یکی از انواع مجسمه سازی است که در آن هنرمند به جای بازنمایی اشیاء و پیکره‌های واقعی، از فرم‌ها، رنگ‌ها، و ترکیبات هندسی یا غیرهندسی استفاده می‌کند تا آثار هنری ایجاد کند که از شکل‌های طبیعی فاصله می‌گیرد و معانی و احساسات مختلف را به‌صورت غیرمستقیم به مخاطب منتقل می‌کند.
فرم‌ها و خطوط غیرواقعی، عدم تقلید از واقعیت، استفاده از مواد غیرمتعارف و تعامل بین فرم و فضا از ویژگی‌های مجسمه‌سازی آبستره به حساب می‌آید.
فرم‌ها و خطوط غیرواقعی:
در مجسمه‌سازی آبستره، هنرمندان اغلب از خطوط و فرم‌های غیرطبیعی استفاده می‌کنند این فرم‌ها ممکن است هندسی یا آزاد باشند، و هدف آن‌ها نشان دادن احساسات، مفاهیم انتزاعی و ایده‌های ذهنی باشد، که نمی‌توان آن‌ها را به‌طور دقیق با اشیاء واقعی تطبیق داد.
عدم تقلید از واقعیت:
برخلاف مجسمه‌سازی کلاسیک یا رئالیسم که سعی در نشان دادن دقیق و واقعی اشیاء دارد، مجسمه‌سازی آبستره از نمایش اشیاء یا پیکره‌های شناخته‌شده خودداری می‌کند. مجسمه‌سازان آبستره از «عدم بازنمایی» برای ایجاد حس نوآوری و آزاداندیشی در آثار خود استفاده می‌کنند.
استفاده از مواد غیرمتعارف:
هنرمندان آبستره معمولاً از مواد مختلفی مانند فلز، چوب، شیشه، سنگ، پلاستیک، و حتی مواد صنعتی استفاده می‌کنند، آن‌ها این متریال‌ها را به شیوه‌هایی غیرمرسوم کنار هم قرار می‌دهند؛ گاهی به صورت درهم‌تنیده، شکسته یا با ساختارهایی نامنظم و پیچیده.
تعامل بین فرم و فضا:
یکی از ویژگی‌های مهم مجسمه‌سازی آبستره، ارتباط میان فرم‌های هندسی یا آزاد با فضای اطراف آن است. اثر آبستره همیشه در تعامل با محیط خود است و بسته به زاویه دید تماشاگر، ممکن است جلوه‌های متفاوتی از آن ظاهر شود. هنرمند با استفاده از این فضا می‌تواند حس‌هایی مانند حرکت یا سکون، وزن یا سبکی، و حتی تضادهای بصری را به وجود آورد.
از هنرمندان برجسته در مجسمه‌سازی آبستره می‌توان به «برانکوزی _ Constantin Brâncuși»، و «هنری مور _ Henry Moore» و «الکسندر کالدر _ Alexander Calder» اشاره کرد.
انواع مجسمه سازی| مجسمه‌سازی محیطی
مجسمه‌سازی محیطی یکی از انواع مجسمه سازی است که هنرمندان آثار خود را به‌طور خاص برای تعامل با فضای پیرامونی طراحی می‌کنند، که معمولا از این نوع مجسمه‌سازی در طبیعت و در فضاهای عمومی بهره گرفته می‌شود. برخلاف مجسمه‌های سنتی که معمولاً در موزه‌ها یا گالری‌ها قرار دارند.
تعامل با محیط، مقیاس بزرگ، فضای عمومی، تجربه‌گرایی و مواد و متریال‌های متنوع از ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فرد مجسمه‌سازی محیطی به شمار می‌رود.
«کریستوف و ژان کلود _ Christo and Jeanne-Claude» این زوج هنرمند به ترتیب در بلغارستان و مراکش متولد شدند و معروف ترین اثر آن‌ها «The Gates» در پارک مرکزی نیویورک به شمار می‌رود.
«ریچارد سرا _ Richard Serra» هنرمند آمریکایی است که معمولا مجسمه‌های عظیم و فلزی او در فضاهای باز نصب می‌شود. یکی از معروف‌ترین آثار وی «Torqued Ellipses» است که در فضای باز نصب شده‌است و به تماشاگر این امکان را می‌دهد که از داخل و اطراف آن‌ها حرکت کند.
مجسمه‌سازی محیطی به‌عنوان یک فرم هنری نوین، تمرکز اصلی خود را بر تعامل با فضای اطراف قرار داده است. این سبک هنری هنرمند را وادار می‌کند که از فضا و محیط به‌عنوان بخشی از اثر خود استفاده کند.
انواع مجسمه سازی| مجسمه‌سازی مدرن
یکی از انواع مجسمه سازی، مجسمه‌سازی مدرن است که یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین دوره‌های تاریخ هنر است. مجسمه‌سازی مدرن یک مرحله‌ی مهم یا نقطه‌ی عطفی بوده‌است که هنر از حالت سنتی و کلاسیک خود عبور کرده و به سمت فرم‌ها و شیوه‌های بیان جدید و نوآورانه حرکت کرده‌است. هنرمندان مدرن لزوماً به دنبال بازنمایی دقیق و واقع‌گرایانه از اشیاء یا بدن انسان نیستند، بلکه بیان احساسات، تفکر انتزاعی و مفاهیم ذهنی جایگزین بازنمایی واقعیت شده‌اند.
«کنستانتین برانکوزی _ Constantin Brâncuși» پدر مجسمه‌سازی مدرن است که آثار وی با فرم‌های ساده و انتزاعی بوده که تأثیر عمیقی بر هنرمندان بعد از خود گذاشته‌است. از معروف‌ترین آثار وی می‌توان به «پرنده در فضا _ Bird in Space» اشاره کرد.
یکی از هنرمندان مجسمه‌ساز بریتانیایی به نام «هنری مور _ Henry Moore» که آثار وی با فرم‌های بزرگ ارگانیک و شکسته‌شده شناخته می‌شود و آثارش معمولاً در فضاهای عمومی نصب شده‌است.
«الکساندر کالدر _ Alexander Calder» پیشگام مجسمه‌های متحرک است که با تلفیق حرکت و حجم، نگاه تازه‌ای به فضا ارائه داده‌است.
انواع مجسمه سازی| مجسمه‌سازی مینیاتوری یا دکوراتیو
مجسمه‌سازی مینیاتوری یا دکوراتیو یکی از جذاب‌ترین انواع مجسمه سازی است. که بیشتر تمرکز آن روی جزئیات، ظرافت و زیبایی‌شناسی فضاهای داخلی است. مجسمه‌سازی مینیاتوری یعنی ساخت مجسمه‌هایی با ابعاد بسیار کوچک که ممکن است چهره‌ی انسان، حیوانات یا ساختمان‌ها باشد. این آثار گاهی واقع‌گرایانه طراحی می‌شوند و گاهی هم حالت فانتزی یا کارتونی دارند.
روند ساخت مجسمه‌های مینیاتوری یا دکوراتیو نسبت به مجسمه‌های بزرگ‌تر آسان‌تر است و می‌توان با ابزارهای ساده در محیطی محدود آن‌ها را ساخت به همین دلیل است که از محبوبیت فراوانی برخوردار هستند.
رزین و پلی‌رزین، خمیر مجسمه‌سازی، سفال یا سرامیک، چوب سبک، گچ یا سیمان سبک و گاهی فلزات نازک یا حتی مواد بازیافتی از متریال‌های رایج در مجسمه‌سازی مینیاتوری یا دکوراتیو به شمار می‌روند.
انواع مجسمه سازی، مذهبی و آیینی
مجسمه سازی دو نوع مذهبی و آیینی دارد که این دو جزو قدیمی‌ترین و مهم‌ترین شاخه‌های هنر پیکرتراشی به حساب می‌آیند. این نوع از مجسمه سازی ریشه در اعتقادات، باورها و آیین‌های جوامع مختلف دارد. این هنر شامل ساخت تندیس‌ها و نمادهایی است که در مراسمات دینی و عبادات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مجسمه‌ها اغلب جنبه‌ی نمادین یا تمثیلی دارند و بیشتر از آنکه برای نمایش هنری ساخته شوند، کارکردی فرهنگی، اعتقادی یا آیینی دارند.
محتوای معنوی و رمزی، الهام‌گرفته از اسطوره‌ها و ادیان و جایگاه خاص در فضاهای مقدس از ویژگی‌های اصلی این سبک از مجسمه سازی محسوب می‌شود.
از متریال مورد استفاده در مجسمه سازی مذهبی و آیینی می‌توان به سنگ، چوب مقدس، فلزات گرانبها و خاک یا گِل مخصوص آیینی اشاره‌کرد.
نمونه‌های تاریخی این هنر شامل:
مجسمه‌های بودایی که نماد آرامش، روشن‌بینی و تعادل درون است.
پیکره‌های فرعونی که نماد بازتاب‌دهنده جایگاه پادشاهان به‌عنوان خدایگان است.
تندیس‌های کلیسایی که نماد مجسمه‌های مریم مقدس، حضرت عیسی یا قدیسان است.
پیکره‌های باستانی ایرانی مانند مجسمه‌های زرتشتی یا پیکره‌های مربوط به آیین مهر.
امروزه در بسیاری از فرهنگ‌ها مجسمه‌سازی مذهبی کمتر از گذشته به چشم می‌آید، اما هنوز در جوامعی مانند هند، ژاپن، تبت، یا در هنرهای سنتی ایران، حضور پررنگ دارد. همچنین در موزه‌ها، گالری‌ها و حتی طراحی داخلی، این نوع مجسمه‌ها به‌عنوان نمادهای فرهنگی و معنوی استفاده می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
