نگاهی به قصه‌های انقلابی در قاب سینمای ایران

به گزارش پلاتو هنر، فیلم‌های سینمایی «سیانور» به کارگردانی بهروز شعیبی (محصول 1394)، «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی (محصول 1394) و «ماجرای نیمروز» به کارگردانی محمدحسین مهدویان (محصول 1395)، تا به‌امروز از پیشگامان شکل‌گیری داستان‌های سیاسی و فیلم‌های شاخص در بستر انقلاب اسلامی در سینمای ایران بوده‌اند.

آثار دیگری نظیر «ماجرای نیمروز2: رد خون» به کارگردانی مهدویان (محصول 1397)، «لباس شخصی» (محصول 1398) و «ضد» به کارگردانی امیرعباس ربیعی (محصول 1400) و «مصلحت» ساخته حسین دارابی (محصول 1399)، «فرزند صبح» ساخته بهروز افخمی (محصول 1383) دیگر فیلم‌های شاخص سینما درباره انقلاب اسلامی ایران به گسترش و امتداد این مسیر کمک کردند.

در ادامه با جزییات بیشتری به تعدادی از این فیلم‌های سیاسی درباره انقلاب اسلامی ایران، نگاهی می‌اندازیم:

«ضد»؛ روایتی پرتنش و ملتهب

فیلم سینمایی «ضد» به کارگردانی امیر عباس ربیعی و نویسندگی حسین تراب‌نژاد، روایتی از فضای ملتهب، حساس و پرتنش تابستان سال 1360 است. این داستان پیرامون بمب‌گذاری گروهک تروریستی منافقین در دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی و هفتادودو تن از همراهان او اتفاق می‌افتد.

«ضد» در قصه و ساختار بصری، به فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز» ساخته محمد حسین مهدویان شباهت بسیاری دارد. تنها تفاوت این دو فیلم سینمایی زاویه نگاه قصه است. در «ماجرای نیمروز» شاهد روایت قصه از زاویه نیروهای سپاه هستیم و در «ضد» از زاویه دید منافقین به قصه نگاه می‌شود. در این بستر ملتهب و پرتنش شاهد یک عاشقانه سیاسی تمام عیار هم هستیم، به صورتی که یک شخصیت ضد قهرمان در دوراهی عشق و سیاست قرار می‌گیرد.

این فیلم از نگاهی دیگر به نفوذ یکی از اعضای گروهک منافقین به حراست حزب جمهوری می‌پردازد. «ضد» در ساخت بستر و فضاسازی تاریخی موفق و باورپذیر بوده‌است اما در مورد شخصیت‌پردازی تاحدودی با ضعف همراه هست و سوالات بسیاری در ذهن مخاطب جا می‌گذارد و عملا قصه عاشقانه این اثر سینمایی بدون تمرکز بر شخصیت‌های اصلی با شکست روبه‌رو می‌شود و به حاشیه می‌رود.

ریتم خوب و قابل قبول قصه «ضد» یکی از نقاط مثبت این عاشقانه سیاسی است. نادر سلیمانی برخلاف ذهنیت مخاطبان به‌عنوان بازیگر طنز به صورت دقیق و به اندازه توانست از پس چالش‌ها و پیچیدگی‌های این نقش بر بیاید و برای ایفای نقش در «ضد» موفق شد در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین نقش مکمل مرد را دریافت کند.

مهدی نصرتی، لیلا زارع، لیندا کیانی، مجید پتکی، مهشید جوادی، روزبه رئوفی، عماد درویشی، شیرین آقاکاشی و جواد خانی دیگر بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

«مصلحت»؛ روایتی تند و تیز

فیلم سینمایی «مصلحت» به نویسندگی و کارگردانی حسین دارابی، داستانی سیاسی است که ماجرای آن در سال‌های اول پس از انقلاب در آستانه دهه ۶۰ اتفاق می‌افتد و بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده‌است.

داستان این فیلم سیاسی از آنجایی آغاز می‌شود که پسر آیت‌الله مشکاتیان که یکی از مقامات بلندپایه قوه‌ی قضائیه است، مرتکب قتل می‌شود اما از پذیرفتن آن سر باز می‌زند و اطرافیان پدرش به خاطر مصلحت نظام و انقلاب، سعی می‌کنند کسی دیگر را به جای او متهم جلوه دهند.

به‌دلیل فضای سیاسی حاکم بر این فیلم، نسبت به گرایش‌های سیاسی مختلف، بازخورد و واکنش‌های آن به جهت‌گیری سیاسی و حتی ایدئولوژی آن مربوط می‌شود، چراکه با هر نوع گرایشی از سیاست، یک جریان سیاسی را به چالش می‌کشد و نگاهی انتقادی و افشاگرانه به جریان‌های سیاسی دارد و ایده خود را با ارجحیت عدالت به مصلحت نظام بیان می‌کند.

نام اولیه این اثر سینمایی، «مصلحت نظام» بود که در هنگام اکران به «مصلحت» تغییر کرد.

«مصلحت» در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر توانست دیپلم افتخار بهترین کارگردانی فیلم اول را دریافت کند و به‌دلیل انتقال مفاهیم و مضامین قرآنی با تکیه بر مفهوم عدالت محور، بهترین فیلم قرآنی سی‌ونهمین جشنواره فجر شد و جایزه ققنوس را هم برای کارگردانش به همراه داشت.

این فیلم به مدت سه سال پس از ساخت اجازه اکران نداشت و نهایت در خرداد ۱۴۰۲ اکران شد.

فرهاد قائمیان، وحید رهبانی، مهدی حسینی‌نیا، مجید نوروزی، امیر نوروزی و نازنین فراهانی بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

«سیانور»؛ یک فیلم تاریخی بی‌طرف

«سیانور» یک فیلم تاریخی است که در یک برهه ملتهب سیاسی قصه خود را بیان می‌کند. این فیلم جدا از اینکه در غالب گونه سیاسی باشد، یک فیلم تاریخی بی‌طرف است.

فیلم سینمایی «سیانور» ساخته بهروز شعیبی به بخشی از تاریخ گروه‌های مجاهدین در سال‌های ابتدایی فعالیتشان می‌پردازد. فضای سیاسی با فضای خشونت و وحشت از ترور در این فیلم سینمایی به‌خوبی مشهود است. در آن سال‌های پس از انقلاب، سالیان سال مجاهدین خلق با تغییر ایدئولوژی، شروع به تصفیه‌های شخصی درون گروهی کردند و افرادی که هنوز به ایدئولوژی اسلامی معتقد بودند را ترور می‌کردند. مجید شریف، شخصیت اصلی «سیانور» یکی در راس این داستان قرار دارد.

«سیانور» از همان ابتدا تماشاگر را بدون رفتن به حاشیه درگیر می‌کند اما در ادامه از روایت مستند و یک داستان واقعی فاصله می‌گیرد و با ایجاد فضای درام عاشقانه به داستان شخصیت‌های قصه می‌پردازد.

بهترین فیلم پنجمبن جایزه سینمایی ققنوس به بهروز شعیبی برای ساخت «سیانور» تعلق گرفت.

مهدی هاشمی، هانیه توسلی، پدرام شریفی، بابک حمیدیان، بهنوش طباطبایی آتیلا پسیانی، بهروز شعیبی، حامد کمیلی و فریدون محرابی جمعی از بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

«ماجرای نیمروز»؛ نقطه عطف داستان‌های سیاسی سینمای ایران

فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز» ساخته محمدحسین مهدویان، نقطه عطفی در ساخت قصه‌های سیاسی سینمای ایران است. داستان این فیلم سینمایی براساس داستانی واقعی، سال‌های اولیه‌ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پس از عزل بنی‌صدر، وضعیت نابه‌سامان مملکت و آشوب داخلی را روایت می‌کند.

«ماجرای نیمروز» برخلاف فیلم سینمایی «ضد» مهدویان به‌جای شخصیت‌های ضد قهرمان (اعضای مجاهدین خلق) به‌دنبال شخصیت‌های قهرمان رفته‌است. به‌صورتی که در این داستان فعالیت‌های نیروهای امنیتی کشور به تصویر کشیده شده‌است.

این فیلم سینمایی در قسمت دوم با عنوان «رد خون» اردوگاه مجاهدین خلق و روابط میان اعضای آن گروه را به تصویر می‌کشد.

«ماجرای نیمروز» در سی‌و‌پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر برای بهترین طراحی صحنه و لباس و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران موفق به دریافت جایزه شد.

در این فیلم سینمایی مهرداد صدیقیان، احمد مهرانفر، هادی حجازی‌فر، مهدی زمین‌پرداز، حسین مهری، محیا دهقانی، لیندا کیانی، امیراحمد قزوینی، امیرحسین هاشمی و جواد عزتی با حضور مهدی پاکدل به ایفای نقش پرداخته‌اند.

«فرزند صبح»؛ روایتی از کودکی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی

«فرزند صبح» به نویسندگی و کارگردانی بهروز افخمی محصول سال 1383 است. به گفته بهروز افخمی، این فیلم سینمایی اقتباسی از آلبوم موسیقی برف فرهاد مهراد است که در ابتدا با گوش دادن این آهنگ‌ها فیلمنامه نوشته شد. سپس براساس فیلمنامه، خانه‌ معماری شد و تصاویری را که در فصل‌ها و رنگ‌های مختلف ضبط شد و در نهایت مشخص شد که هرکدام متعلق به کدام آهنگ آلبوم است.

«فرزند صبح» اولین بار در بیست‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۸۹ با کیفیت پایین به نمایش در‌آمد. حالا پس از گذشت بیش از یک دهه کشمکش، نسخه‌ای از این فیلم با تایید کارگردان آماده اکران شده است.

«فرزند صبح» به زندگی سید روح‌الله خمینی در دوران کودکی تا هفت‌سالگی می‌پردازد و بخشی از آن نیز دستگیری او در پانزده خرداد را به تصویر می‌کشد.

در فیلم سینمایی «فرزند صبح» عبدالرضا اکبری نقش میانسالی روح‌الله خمینی، هدیه تهرانی (دایه)، محمدرضا شریفی‌نیا (سیداحمد خمینی)، سحر دولتشاهی (مادر)، آتیلا پسیانی (پدر) به ایفای نقش پرداخته‌اند.

سمیرا اسدیان