به گزارش پلاتو هنر، ترانه قالبی از شعر است که پذیرش موسیقایی دارد. اگر چه بعضی از اشعار که روی آنها موسیقی گذاشته می‌شود نتیجه مطلوبی دارند اما به طور کلی ساخت ملودی برای اکثر شعرها آسان نیست در صورتی که ترانه ظرفیت پذیرش موسیقایی بیشتری دارد. در نتیجه معمولا هر شعری که قابلیت و پذیرش موسیقایی داشته باشد ترانه شمرده می‌شود.
به گفته افشین یداللهی، شعر از بدو پیدایش با خوانش آهنگین همراه بوده و به مرور از نغمه جدا شده است. در ادب کلاسیک فارسی نیز شاهد بوده‌ایم که شاعرانی مثل رودکی و امیرخسرو دهلوی، اشعار خود را با آواز و همراه با موسیقی می خوانده اند. ترانه ابزاری برای بیان احساسات و اندیشه و تفکرات سیاسی و اجتماعی است.
محتوای ترانه‌ها معمولاً عامیانه و احساسی هستند. فراق و دوری، غربت، عشق و محبت، دشمنی، دادخواهی، مبارزه با ظلم و ستم از موضوعات و محتوای اصلی ترانه‌ها هستند.
سجاد عزیزی‌آرام شاعر و ترانه سرا درباره تعریف شعر و ترانه و تفاوت این دو توضیحاتی را ارائه داده است.
ترانه هویتی مستقل دارد
در تعریف شعر و ترانه عده‌ای باور دارند ترانه شکل نزول کرده‌ای از شعر است. اما این تعریف درست نیست. در حقیقت ترانه هویتی مستقل دارد. این هویت هم مربوط به امروز و دیروز نمی‌شود. حتی اگر به دیوان حافظ مراجعه کنید می توانید کلمه ترانه را بیابید. در هر مصرعی که ترانه به کار رفته، نامی از ادوات موسیقی هم آمده است و این نشان دهنده این است که ترانه ریشه بسیار قدیمی دارد. در اینجا می‌توانیم به شعر حافظ به عنوان یک شاهد نگاه بیندازیم. ترانه کلامی است که برای اجرای موسیقی نوشته می‌شود.
تکنیک واج‌آرایی در شعر و ترانه
شعر و ترانه تعاریف متفاوتی دارند اگر چه این دو در یک سری موارد تعاریفی را از یکدیگر وام می‌گیرند. ترانه می‌تواند
جان بخشی، ایهام و کنایه را از شعر به امانت بگیرد. تکنیک واج‌آرایی در شعر یک حسن به شمار می‌آید. در صورتی که این موضوع برای ترانه صدق نمی‌کند و در صورت استفاده تکنیک واج‌آرایی برای ترانه خواننده موقع خواندنش گیج شده و در نتیجه ترانه‌ی زیبایی هم ساخته نمی‌شود.
کلمات باید با بافت ترانه مرتبط باشند
شعر جهان متفاوتی نسبت به ترانه دارد. یک شاعر در به کاربردن کلمات در شعر هیچ ممنوعیتی ندارد. هنگام نوشتن ترانه باید به این مورد توجه کنید که کلمات فراز و فرودی ایجاد نکنند، همچنین در زبان خواننده بچرخند. کلمات باید با بافت ترانه مرتبط باشند.
ترانه سرا محصولی تولید می‌کند که آگاه است عده‌ای دیگر اعم از خواننده، آهنگساز، تنظیم‌کننده و… منتظر این محصول هستند تا آن را مطابق با میل خود دریافت کنند ولی در شعر چنین قاعده ای حاکم نیست.
توازن در شعر و ترانه
یک ترانه‌سرا در انتخاب وزن برای یک ترانه می‌تواند سخت‌گیری نداشته باشد، وزن ترانه را بشکند و یا حتی از چند وزن استفاده کند. در حالی که بهم زدن وزن در سرودن شعر یک نوع عیب به شمار می‌آید ولی در سرودن ترانه می تواند باعث پیشرفت اثر شده و حتی کمک کند تا ترانه بیشتر شنیده شود.
ترانه مکرم شاعر و ترانه سرا درباره تعریف شعر و ترانه و تفاوت این دو توضیحاتی را ارائه داده است.
بر این اساس هر شعری قابلیت آهنگسازی و ریتم‌گذای را ندارد ولی ترانه کاملا قابلیت آهنگسازی شدن و ریتم پذیری دارد. نحوه آهنگسازی و قابلیت ریتم‌پذیری تفاوت عمده ترانه و شعر است. زبان ترانه به امروز و اکنون عموم مردم نسبت به شعر نزدیکی بیشتری دارد و درصد عامیانه بودن ترانه ها نسبت به اشعار بیشتر است.
در ترانه پاپ بیشتر از زبان حال مردم استفاده می‌شود و از عبارات، کلمات و اصطلاحاتی استفاده می شود که در روزمرگی مردم در جریان است. تقسیم‌بندی ترانه‌ها اصولا بر اساس ریتم و محتوا صورت می‌گیرد: ترانه‌های غمگین، عاشقانه، ضد عشق، مناسبتی، حماسی.
بیشتر بخوانید:
