به گزارش پلاتو هنر، امیرحسین کیان‌پور نوازنده ساز دودوک متولد 15 اسفند 1372 در تهران است. او تا به امروز با گروه‌های موسیقی دال بند، مهدی یراحی، علی یاسینی، گروه چارتار، امیرعباس گلاب، مهدی احمدوند، بابک جهابخش، سهراب پاکزاد، فریدون آسرایی، ارکستر نیو اِیج خواجه امیری، مهدی احمدوند، علی منتظری، استاد حسین علیزاده، محسن چاوشی، محمد معتمدی، رضا صادقی، روزبه بمانی، آرون افشار، فرزاد فرزین، علیرضا طلیسچی، رستاک حلاج، شهاب رمضان، ٍحجت اشرف زاده، گرشا رضایی، عرفان طهماسبی، سینا سرلک، محسن ابراهیم زاده، روزبه نعمت اللهی، سینا درخشنده، راغب، علی عبدالمالکی، حسام الدین سراج، اهورا ایمان، فریدون آسرایی، فرزاد فرخ، امیر عظیمی و همچنین با آهنگسازان به نام کشورمان در موسیقی فیلم و سریال از جمله پیمان یزدانیان و آریا عظیمی نژاد و بهزاد عبدی و بهنام صبوحی و آرمان موسی پور و… همکاری داشته است.
خودآموز موسیقی را یاد گرفته‌ام
این نوازنده در گفتگو با پلاتو هنر درباره فعالیت حرفه‌ای خود توضیح داد: من به صورت خودآموز موسیقی را یاد گرفته‌ام. در ابتدا نوازندگی را به طور جدی دنبال نمی‌کردم و تفریحی ساز می‌نواختم. همچنین فعالیت‌های هنری خود را داخل صفحه مجازی‌ام منتشر میکردم. به همین شکل از سال ۱۳۹۰ فعالیت هنری رسمی من با گروه های موسیقی شکل گرفت تا اینکه در سال ۱۳۹۴ وارد عرصه موسیقی پاپ شدم.
تفاوت دودوک با فلوت
این هنرمند در ادامه درباره ساز تخصصی خود، دودوک گفت: ساز تخصصی من دودوک است. فلوت و دودوک هر دو جز خانواده سازهای بادی هستند. فلوت جز خانواده سازهای بادی بدون زبانه اما دودوک جزو خانواده سازهای بادی زبانه دار است. این دوساز از نظر انگشت‌گذاری و تولید صدا با یکدیگر متفاوت هستند. فلوت اسم یک خانواده از سازهای بادی است. دودوک هم جزئی از خانواده سازهای بادی است اما همان فلوت حساب نمی‌شود. من فقط از خانواده فلوت ها یکی سری از آنها را هم می‌نوازم.
نگاهی به سازهای بادی
کیان‌پور درباره سازهای بادی تصریح کرد: سازهای بادی به دو دسته سازهای برنجی و چوبی تقسیم بندی می‌شوند. سازهای برنجی با لرزش لب تولید صدا می‌کنند مانند ترومپت، ترومبون، توبا، فرنچ‌هورن و… . سازهای بادی چوبی هم به دو دسته بدون زبانه مانند فلوت‌ها و زبانه‌دار مانند دودوک، اُبوا و فاگوت تقسیم بندی می‌شوند. سازهای بادی زبانه‌دار می‌توانند مانند کلارینت تک‌زبانه باشند و یا مانند اُبوا و فاگوت دوزبانه باشند. در خانواده فلوت ها تولید صدا با شکست هوا صدا ایجاد می‌شود. درواقع با فرم لب نوازنده یا سوتک هوایی که در سازها دمیده می‌شود، صدا را تولید می‌کند. نحوه دمیدن باعث شکست و حرکت هوا درون ساز می‌شود و این تولید صدا باعث ایجاد این تفاوت در تقسیم بندی سازهای بادی می‌شود. ولی از نظر ساختار همه سازهای بادی یک منبع صدا و یک لوله صوتی دارند که این لوله صوتی در سازهای مختلف متفاوت است. تعداد سوراخ ها و کلیدها در لوله های صوتی متفاوت است.
اولین بار صدای دودوک را از یک فیلمی شنیدم
این نوازنده از علاقه‌اش به ساز دودوک گفت: اولین بار صدای ساز دودوک را از یک فیلمی شنیدم و مدت ها طول کشید تا متوجه شدم موسیقی متن این فیلم با چه سازی نواخته شده است. در آن فیلم این ساز را به شکل عجیب غریبی نشان می‌داد. پس از مدتی در یکی از اجراهای یانی این ساز را دیدم. البته در این مسیر با سختی های فراوانی روبه رو بودم. چون در آن موقع این ساز در ایران هنوز دیده نشده بود و مدرسی هم برای آموزش این ساز نبود. حتی اطلاعات کافی هم در مورد این ساز وجود نداشت. همین موضوع باعث شد به صورت خودآموز این ساز را یاد بگیرم. البته خیلی دوست داشتم به صورت آکادمیک این مسیر را طی کنم و حتی از یک مرجع معتبر الگو بگیرم ولی متاسفانه شرایط آموزشی مهیا نبود. همچنین این مشکلات باعث شدند مسیر یادگیری من طولانی‌تر شود. در همین راستا مجبور بودم از طریق ویدئوهای نوازنده‌های ارمنی در یوتیوب این ساز را آموزش ببینم.
دودوک، سازی متعلق به ارمنستان
این هنرمند مطرح کرد: ساز دودوک متعلق به کشور ارمنستان است. این ساز در یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) هم ثبت کشور ارمنستان است. می‌توان گفت در زمان پیشین این ساز متعلق به قفقاز جنوب بوده است که امروزه شامل ارامنستان و آذربایجان می‌شود. اقوامی که دریک خطه زندگی می‌کردند با ساختارها و چوب‌های مختلف از این ساز استفاده می‌کردند. همچنین وابسته به متریال منطقه خودشان بیشتر آن ساز را می‌ساختند و متناسب با نیاز موسیقایی خود فواصل ساز را طراحی می‌کردند. سپس اسم‌های مختلفی روی این ساز گذاشتند.
او ادامه داد: ارمنی ها به صورت سنتی به این ساز چیراناپوق می‌گفتند و همان صدایی است که از چوب زردآلو می‌آید. پس از حمله عثمانی‌ها به قفقاز این واژه به دودوک تبدیل شد. نسبت به تعلق این ساز میان آذری‌ها و ارمنی‌ها جدال است. در صورتی که این ساز متعلق به هردو سرزمین است چون هردو در بومی‌کردن این ساز نقش داشتند. آذری‌ها این ساز را به نام بالابان و ارمنی‌ها به نام دودوک بومی‌سازی کردند و تنها تفاوت در جنس صدا و نحوه کوک کردن وجود دارد.
کیان‌پور درباره قابلیت یک ساز برای اینکه به صورت تک نفره نواخته شود، عنوان کرد: این موارد به نوازنده و محیطی که نوازنده در آن نوازندگی می‌کند، بستگی دارد. هر سازی را می‌توانید به عنوان سولو بنوازید. من موقع تک‌نوازی هم، توسط نوازنده کیبورد یا پیانیست و یا نوازنده های دیگر با ارکستر همراهی می‌شوم و اینطور نیست که به معنای واقعی به صورت تنهایی در موسیقی پاپ نوازندگی کنم. این‌گونه جذابیت اجرا هم برای مخاطب حفظ می‌شود. برای تک نوازی یک ساز اینطور نیست که بگوییم یک ساز نسبت به ساز دیگر برتری دارد، پس به عنوان تک نوازی استفاده می‌شود.
اتصال و ارتباط قطعات موسیقی باید نظم خاصی اشته باشد
او افزود: پیش از اجرای یک قطعه موسیقی و یا پس از آن قطعه باید یک سری موارد در نظر گرفته شود. گام تک نوازی باید به قطعه موسیقی بعدی ارتباط داشته باشد. اگر قرار باشد پس از یک قطعه شاد یک قطعه احساسی اجرا شود سولیست باید با توانایی خود این فضا را بین قطعات ایجاد کند. پیش از شروع یک قطعه وقتی تک‌نوازی را شروع می‌کنم، پس از ورود به قطعه موسیقی هنوز نواختن ساز ادامه دارد. درواقع تک نوازی بین قطعات موسیقی ارتباط برقرار می‌کند و این زمان فرصتی است تا بین اجرا خواننده استراحت کند. همچنین نوازندگانی که نیاز دارند، سازهای خود را کوک کنند.
این نوازنده درباره هم‌نوازی سازها بیان کرد: برای تشکیل گروه‌های هم‌نوازی هیچ قانون خاصی وجود ندارد. اینطور نیست که فقط شما بخواهید سازهای خاصی را با همدیگر بنوازید. هر نوازنده‌ای می‌تواند در کنار نوازنده دیگر گروه دوئت، تریو ویا کوارتت تشکیل دهد. در این باره هیچ محدودیتی وجود ندارد. همه چیز به خلاقیت نوازنده ها برمی‌گردد که چطور قطعاتشون را با یکدیگر تنظیم کنند. من در کنار امید محرمی و رضا عسگرزاده یک تریو دودوک تشکیل داده‌ایم. در این گروه سه نوازی دودوک استاد عسگرزاده دودوک باس، من و امید محرم دودوک می نواختیم. همین روند را می‌توانیم کنار یک پیانیست و یا گیتاریست و… داشته باشیم. محدودیت فقط در ذهن نوازنده شکل می‌گیرد. البته طبیعتا بعضی از سازها در گوش مردم به خصوص در موسیقی پاپ بیشتر عادی سازی شده‌است.
آشنایی با علی یاسینی
امیرحسین کیان‌پور از شروع همکاری‌اش با علی یاسینی گفت: من در ابتدا به آن صورت آقای یاسینی را به خوبی نمی‌شناختم. تنها چند مورد از آهنگ‌های او را گوش داده بودم ولی به اسم او را نمی‌شناختم. تا زمانی که می‌خواستند گروه خود را تشکیل بدهند. در همین راستا سعید شمس رهبر گروه علی یاسینی از من خواست تا به عنوان نوازنده مهمان در کنسرت‌های تهران آقای یاسینی و تمرین های اجرا شرکت کنم. آن موقع با گروه دیگری در حال تمرین بودم و پس از شروع اجراها و ارتباط دوستی با علی یاسینی و اعضای گروه باعث شد این همکاری ادامه پیدا کند. از اولین اجرای یاسینی کنارشان بودم. علی یاسینی از نظر اخلاقی و حرفه‌ای فرد مستعد و بی نظیری است و کارکردن کنار او و گروهش واقعا لذت بخش است. در کنار اخلاق شخصی ایشان همکاری با شرکت موسیقی لیماکنسرت به مدیریت میلادماهان راد تجربه بی‌نظیری برای من بود. همیشه همه چیز منظم و حرفه ای برگزار می‌شود.
نسبت به ارمنستان آموزش لازم را ندیده‌ایم
این نوازنده درباره پیشرفت مسیر آموزشی ساز دودوک در پایان گفتگو مطرح کرد: زمانی‌که دیدم آموزش حرفه‌ای برای این ساز وجود ندارد، تصمیم گرفتم برای مدتی تدریس کنم. در این راستا یک سری هنرجو هم پرورش دادم ولی از یک جایی متوجه شدم آدم تدریس نیستم. علم تدریس و علم نوازندگی کاملا با یکدیگر متفاوت است و من این صلاحیت را در خود ندیدم. به نظرم این روند درست نبود، کسی که مدرس است فقط باید تدریس کند. بین افرادی که تا به امروز دیده ام محمد محرمی و استاد رضاعسگرزاده سرپرست گروه، ساز دودوک را با علم و آگاهی به درستی و استاندارد آموزش می‌دهند. اگرچه سازهای بومی کشورمان اساتید مربوط به خود را دارند ولی ما نسبت به ارمنستان آموزش لازم و کافی را ندیده‌ایم.
امیرحسین کیان‌پور در پایان گفتگو توضیح داد: به طور کلی در حوزه آموزش درباره ساز دودوک با محدودیت روبه‌رو هستیم و نسبتا اساتید کمتری داریم ولی علاقه‌مندان می‌توانند از اینترنت و یوتیوب برای آموزش این ساز استفاده کنند. سایت های معتبری هم هستند که منابع مفیدی در دسترس ما قرار می‌دهند. من هم به صورت شخصی کتاب های دیجیتالی خارجی را تهیه میکردم و تمرین های مربوط به آن را انجام می‌دادم.
درباره سازهای مختلف بیشتر بخوانید:
ساز قانون روایتگر قصه‌ای از دوران باستان
سمیرا اسدیان
