به گزارش پلاتو هنر، علی آبان استاد دانشگاه، منتقد ادبی و هنری طی سلسله یادداشت‌هایی به بررسی فیلم «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی پرداخته است.
دومین بخش این یادداشت به شرح زیر است:
«ضلع سیاسی در هر اثر هنری، اغلب استوار بر نمادها و سمبل ها و تمثیل هاست. به این معنی که شخصیت ها، اعمال، اعداد و دیالوگ ها و مونولوگ ها، در معنی ظاهری خود استفاده نشده اند و با توجه به شبکه معنایی به ویژه تناسبات در متن (فیلمنامه)، ذهن مخاطب حرفه ای و دانای کار به سمت شخصیت ها و زمان و مصادیق بیرون از متن پرتاب می شود و به تدریج عوامل بیرون متنی را پیدا می کند.
به طور مثال در داستان «بوف کور» صادق هدایت، راوی سمبل روشنفکران شکست خورده عصر رضاشاه، پیرمرد خنزرپنزری نماد رضاشاه، زن اثیری نماد ایران باستان، زن لکاته نماد دوره معاصر است که با توجه به موقعیت های تاریخی و شباهت ها و تناسبات موجود، این عوامل بیرون متنی ظهور می کنند. یا داستان «سگ ولگرد» از هدایت؛ اسکاتلند نماد بهشت، سگ نماد آدم، ورامین نماد زمین و … (این برداشت ها از هر دو اثر، زاویه دید این جانب از سال های دور بوده و هست که اخیرا از زبان چند نفر نیز با ذکر منبع شنیده ام)
اما برگردیم به فیلم مورد نظر؛ بنده ضمن گرامیداشت آقای روستایی، فیلمنامه ها و فیلم های او را و حتی فکر و سطح فکری او را متاسفانه نمی توانم چندان عمیق و سمبلیک ببینم. او با علاقه به ژانر درام آمیخته به کمدی دنبال نقب و تعمیق فیلم هایش نیست، فیلم روستایی را نمی توان در بعد سیاسی کنار فیلم هایی به طور مثال: «نامزد»، «سگ را بجنبان» که اتفاقا هر دو در ژانر کمدی درام هستند، قرار داد. فیلم های سیاسی و فلسفی و عرفانی باید بر رمزها و نشانه ها استوار باشند، اشراف بر این موارد، لازمه اش مطالعه عمیق و سواد و وسعت نگرش است که هر کسی نمی تواند در این گونه، سردمداری کند.
اما، تفسیر و تاویل سیاسی، کار منتقد و مخاطب حرفه ای است. حتی اگر صاحب اثر انکار کند که قصد سیاسی کاری نداشته، طبق نظر بارت، دیگر مولف را مرده حساب می کنیم. هر اثری به محض تولید و نشر، مرگ مولف خود را همزمان اعلام می کند. دیگر، اصل، متن است. در متن فیلم «برادران لیلا»، خلاصه افراد و نشانه هایی می توان گرفت که شبیه آن ها اتفاقا به صورت پررنگ در جامعه ما وجود دارند. خودخواهی های پدر، زیستن ناامن و باری به هر جهت فرزندان، تعداد سکه، ورود یک زن شجاع و پیشرو آقایان در متن به هر حال یادآور جامعه و وضعیت روز کشور است و آن چه که این فیلم را مغضوب غاضبان و غاصبان کرده، همین مسئله است.
باید پذیرفت که فیلم مورد نظر، خواسته یا ناخواسته با وضعیت کشور به صورت نمادین و تمثیلی همخوان شده است که همین نزدیکی به تم سیاسی و اعتراضی و همچنین بازی های جالب توجه بازیگران، روستایی را در موقعیت موجود اکنون، نزد ایرانیان اهل فیلم و سینما و همچنین برخی کشورها و جشنواره ها، خواستنی تر و ویژه تر کرده است که باید دید این فیلم، مهر تاریخ مصرف می گیرد یا به عنوان یک اتفاق مبارک در تاریخ سینما خواهد ماند.»
ادامه دارد…
بیشتر بخوانید:
