به گزارش پلاتو هنر به نقل از روابط‌عمومی دانشگاه سوره، دومین نشست پژوهشی هفته هنر انقلاب اسلامی به میزبانی دانشکده هنر و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره به دبیری مهران هوشیار و سخنرانی سمیه رمضان ماهی، محمد حسین ناصر بخت، مهدی خانکه در سالن کنفرانس ساختمان مرکزی این مجموعه آموزشی برگزار شد.

در ابتدای نشست مهران هوشیار مقدمه‌ای پیرامون موضوع هفته هنر انقلاب ارایه داد.

زکیه سادات طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی و معاون پژوهشی دانشگاه هم گفت: این چهارمین سالی است که هفته هنر انقلاب را با حضور استادان داخل و خارج از دانشگاه برگزار می‌کنیم و امیدواریم سخنرانی‌های این مجموعه جلسات به صورت کتابی مدون تهیه و در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.

او افزود: ما به عنوان یک نهاد دانشگاهی می‌توانیم با سایر نهادها ارتباط خوبی برقرار کرده و سعی بر تربیت هنرمند تراز انقلاب اسلامی کنیم. اگر بخواهیم این موارد را دسته‌بندی کنیم برخی از این پژوهشکده‌ها به دوره قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد.

عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی در ادامه یادآور شد: در دهه ۶۰ دوره دوم برای ترویج انقلاب اسلامی است. از سویی دوره سوم را برخی دوره پسا انقلاب اسلامی بررسی کرده‌اند، چراکه شاخه هنر بعد از انقلاب بررسی شده اما موضوع اصلی شاخصه‌های انقلاب است. شاخصه‌های انقلاب و هنر انقلاب هم به صورت دقیق و یکسان جایی معرفی نشده است و نیاز است یک نهاد دانشگاهی آنها را بازتعریف کند.

هنرمند آینده را روایت می‌کند

محمدحسین ناصربخت، مدرس و پژوهشگر حوزه تئاتر هم در جریان برگزاری این نشست پژوهشی گفت: با پدیده هنری به عنوان یک پدیده منفعل برخورد می‌شود. به عنوان مثال ممکن است در یک دوره با هنرمندی روبه‌رو ‌شویم که تابع هرم اجتماعی موجود نبوده بلکه نقیضه آن هم باشد. این هنرمند فقط حال را توصیف نمی‌کند بلکه آینده را روایت می‌کند. مثلا وقتی مکبث یا مولیر را مطالعه می‌کنیم نقیضه جامعه خود را گزارش می‌دهند. این‌ها حامیان و پایه‌گذاران جامعه آینده خود هستند.

او افزود: هنر نمایش، هنری گروهی است، گاهی جامعه نیاز دارد تا با هنری مانند تئاتر خود را نشان دهد چنان‌که از همان ابتدا در جامعه ایران تئاتر با پدیده‌های سیاسی مانند دوران مشروطه گره خورده است. ما ناخواسته تئاتر را به عنوان یک پدیده اجتماعی بررسی می‌کنیم و این مسیر همچنان نیز ادامه دارد.

ناصربخت تاکید کرد: در دهه پنجاه اتفاقات و تحولات اقتصادی اجتماعی سربلند کرد و روشن‌فکران بعد از رخوتی که درگیرش شده بودند نگاه‌های انتقادی در تئاتر را مطرح کردند؛ از طرفی دولت نیز کوشید تا سازمانی برای تئاتر ایجاد کند. در فضاهای آکادمیک نیز، فارغ التحصیلانی با گرایش‌های مختلف وجود داشته و با وجود تفاوت‌ها، تئاتر نیز به فعالیت خود ادامه داد و کم‌کم وارد دوره بعد از انقلاب شد. در این دوره با شعار تئاتر برای همه روبه‌رو می‌شویم و هنر با رویکرد اجتماعی و سیاسی هویدا می‌شود. البته در دهه شصت موضوع تئاتر به سمت جنگ سوق می‌یابد. از اواخر این دهه این شعار گسترده‌تر شده و تا پایان دهه ۷۰ منجر به تشکیل ۳۳۰ انجمن نمایش در شهرها می‌شود.

ناصربخت، تعدد جشنواره‌های تئاتر و ساخته شدن سالن‌های نمایش در دانشگاه‌ها و به دنبال آن رشد نیروی انسانی در تئاتر را مثبت برشمرد و افزود: اکنون این استقبال گسترده‌تر شده است. به واقع تشکیل و چگونگی سازماندهی و رشد جشنواره‌ها و آموزش تئاتر از حوزه‌هایی است که پس از انقلاب تغییر اساسی داشته است.

سنت سرنوشت انسان را مشخص کرده است

سمیه رمضان‌ماهی، عضو هیئت علمی و مدیر تحصیلات تکمیلی دانشگاه سوره در ادامه این نشست گفت: از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۹ نقاشی‌های انقلاب بیشتر می‌شود با وجود اینکه متاثر از چپ است. البته من براین باورم انقلاب از گفتمان مدرنیته بیرون می‌آید و این سنت است که سرنوشت انسان را مشخص کرده است. درحالی‌که گفتمان مدرنیته برای سوژه یک ‌مرجعیت شناخته شده است و یک شأن انتخاب‌گری یافته و باورهای مذهبی، جایگاه اجتماعی پیدا کردند.

این استاد دانشگاه سوره گفت: برخی بر این باور هستند که هویت منفعل است و مانند پاندول در حرکت است. قالب‌هایی مانند دولت، حاکمیت و قدرت به هنر هویت می‌دهد چرا که هویت یک عنصر منفعل است. یعنی در مسائلی مانند انقلاب که یک قدرت بیرونی غیر رسمی، می‌خواهد قدرت حاکم را تغییر دهد.

رمضان‌ماهی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: این رویکرد در زمینه زنان بهتر شکل می‌گیرد و همیشه دغدغه من نیز بوده است. هنر سنتی نه به معنای مذهبی بلکه سوژه زن در جامعه مثلا پیشا قاجار بررسی می‌شود. ابن سینا یا خواجه نظام الملک یا برخی دیگر در این حوزه تعاریفی از زن ارائه داده‌اند.

او تصریح کرد: در دوره‌هایی از تشویق زنان به بی‌حجابی یا تشویق به یادگیری سواد و مانند آن گذر می‌کنیم. در زمان انقلاب با حضور افرادی مانند علامه طباطبایی، یا شهید مطهری نگاه به زن دگرگون می‌شود. گفتمانی که در آثار هنرمندان مشاهده می‌کنیم گواه این است که زن در آن، عنصر پررنگی است، پشتیبان مردی است که به جنگ می‌رود همان‌طور که رنگ سرخ نشانه شهادت و امام حسین (ع) است. اصولا در این تصاویر عناصری مانند گل لاله، چادر زنانی است که تصویر پسر دارند.

دانشگاه سوره هنر انقلاب اسلامی را تبیین کرد

مهدی خانکه، استادیار گروه صنایع دستی به موضوع بررسی تدوین و تبیین هنر انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: ماهیت تبیین وابسته به تعریفی است که از آن می‌شود. یکی از رسالت‌های دانشگاه سوره تببین همین تعاریف است.

او با اشاره به تعاریف و مباحثی که رمضان‌ماهی مطرح کرد، افزود: تعاریف بسیار خوبی از نقش بانوان در هنر اسلامی ارائه شد. اصولا در انقلاب سیر تکوین تشیع را مشاهده می‌کنیم و شناخت انقلاب بدون شناخت سیر تکوین تشیع امکان پذیر نیست.

این استاد دانشگاه سوره توضیح داد: همواره در طول تاریخ سعی شده که این موارد تجلی پیدا کنند و افرادی مانند ابن سینا، فارابی و ابوریحان بیرونی جایی احساس می‌شود که از گفتن برخی مسائل پرهیز می‌کنند. اما در دوران صفویه فضا و بستری ایجاد می‌شود که بذر تشیع امکان باروری پیدا می‌کند و افراد می‌توانند به راحتی حرف‌هایشان را بزنند. در همین دوره آثار شاخصی در مورد هنر شکل می‌گیرد که شاهد بروز آنها در دوران صفویه هستیم. این شکوفایی و توجه به هنر حکمی تداوم دارد.

خانکه در ادامه گفت: واقعه انقلاب اسلامی پیرامون مفاهیم قدسی ثابته‌ای است که در قرآن مطرح شده است. این مباحث چیزهایی نبوده که تا پیش از این پشت تریبون‌ها اظهار کنند. از این منظر این مفاهیم قدسی در یک اتفاقاتی رونمایی می‌شود. مثل آثار هنرمندانی مانند استاد فرشچیان و اثر معروف «شهید». به واقع شهدا در آثار دیگر هنرمندان انقلاب اسلامی قابل مشاهده است.

این استاد دانشگاه سوره با اشاره به مکتب هنری آوینی تصریح کرد: شهید آوینی تلاش می‌کرد مصادیق رشادت‌های جوانمردانی که در حمله دشمن ایستادند و جان خود را گذاشتند را با واقعیتی که در جبهه‌های جنگ بود و نظیر واقعه کربلا اتفاق افتاده را نشان دهد. خیلی از جوانان با استعانت از همین مفهوم از ملیت خود دفاع می‌کنند.

او در بخش دیگری از صحبت‌ها به نمایش آثار نقاشی و نگارگری با موضوع و مفهوم شهادت اشاره کرد و توضیح داد: این آثار با الهام از مفاهیم قدسی، با شهادت پیوند داده شده است. باید توجه داشته باشیم که آثار ارزشمندی در گنجینه حوزه هنری داریم و دانشجویان می‌توانند آنها را بررسی کنند تا اینکه به بررسی سبک‌ها و آثار هنرمندان غربی بپردازند.

خانکه در پایان گفت: دفاع مقدس فرصتی به ما داد تا مفاهیم قدسی را با نگاهی بهتر بررسی کنیم. این مفاهیم قدسی در طول تاریخ مصادیقی پیدا می‌کنند به‌طوری‌که آنها را در آثار دفاع مقدس می‌بینیم. نکته مهم اینکه نهایت تجلی‌گاهِ مفهوم قدسی شهادت، همواره یک سرش واقعه کربلا است و ردپایی از آن دارد.

در پایان این نشست به پرسش‌های حاضران پاسخ داده شد.