به گزارش پلاتو هنر، سال 1401 با کاهش شیوع کرونا در کشور، امید به رونق فعالیت‌های هنری پررنگ شده بود.
هنرهای تجسمی اما در اوایل پاییز با شروع اعتراضات سیاسی و اجتماعی با تعطیلی گسترده گالری‌ها مواجه شد، روزهایی که دیگر جمعه‌ها نمایشگاهی افتتاح نمی‌شد و هنرمندان هم میل و رغبتی برای ارائه آثار و دعوت از مخاطبان نداشتند.
در ادامه این گزارش مروری بر اتفاقات مهم هنرهای تجسمی در سالی که گذشت داریم.
چند روز پیش از شروع سال 1401 کارکنان موزه کارتون و کاریکاتور تبریز با تالاری خالی از آثار هنری مواجه شدند که در نگاه اول خبر از دزدی آثار می داد ولی بعدا مشخص شد که این آثار یک شبه توسط شهرداری استان تخلیه شده بود.
سمیرا یوسفی مدیر موزه کارتون تبریز و رییس انجمن کارتونیست‌های آذربایجان شرقی درباره این موضوع گفت: در پی اختلاف اداره فرهنگ و ارشاد استان آذربایجان شرقی با ارگان شهرداری در سال ۹۷، صورت‌جلسه‌ای در استانداری با حضور مدیران وقت و استاندار، همینطور نماینده قانونی شهردار امضا شد مبنی بر اینکه شهرداری موظف است تا معرفی کردن یک مکان مناسب برای موزه، اقدامی برای بازپس‌گیری ساختمان انجام ندهد اما طی این مدت، شهرداری تبریز در یک اقدام عجیب، حکم تخلیه موزه را گرفته و دو بار اقدام به تخلیه موزه کرده است.
۱۲ فرودین ماه همزمان با مراسم قرعه‌کشی تیم‌های حاضر در جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ از مَسکات این دوره از جام جهانی نیز رونمایی شد و اما نکته جالب توجه در این میان این است که حسین اجاقی طراح شخصیت و تصویرساز ایرانی طراحی مَسکات جام جهانی ۲۰۲۲ قطر را به نام La’eeb برعهده داشته است.
مَسکات (Mascot) در واقع یک شخصیت طراحی شده است که می‌تواند معرف یک برند یا یک رویداد باشد و در رویداد بزرگی مانند جام جهانی فوتبال هم در هر دوره‌ای کشور میزبان سعی دارد با معرفی نمادی از کشور خود، شخصیت نوستالژیک برای جهانیان خلق کند.
طراحی حروف (تایپ‌فیس) موزه هنرهای معاصر تهران که توسط دامون خانجان‌زاده و به مدیریت هنری رضا عابدینی در سال ۱۳۹۹ طراحی شده است، توسط Type Directors Club (TDC) معتبرترین جایزه جهانی طراحی حروف عنوان برگزیده را در سال ۲۰۲۱ کسب کرد.
جنجال‌های لنگه کفش گمشده
۱۱ اسفندماه ۱۴۰۰ خبری مبنی بر دزدیده شدن لنگه کفش مجسمه پرویز تناولی در پارک شفق تهران در فضای مجازی منتشر شد که در پی این ماجرا شهرداری تهران و خانواده استاد تناولی اعلام کردند که هرچه سریع‌تر این قطعه ساخته و جایگزین می شود. ماجراهای این لنگه کفش گمشده و ساختن آن همچنان تا سال 1401 ادامه داشت.
تا جایی که ۳۰ خردادماه خبری ازسوی خانواده پرویز تناولی منتشر شد مبنی براینکه بدون هماهنگی آن‌ها و موزه پرویز تناولی قطعه مسروقه مجسمه جایگزین شده است. معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه ۶ تهران نیز اعلام کرد که پیمانکار برای اینکه این اثر ناقص نماند این سازه موقت را نصب کرده است تا پیگیری‌ها با خانواده هنرمند به نتیجه برسد. در نهایت لنگه کفشی که یک شبه نصب شد، جمع‌آوری شد تا قطعه جدیر زیرنظر استاد تناولی و خانواده او ساخته و نصب شود.
آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی عصر پنجشنبه ۲۵ فروردین در نشست صمیمی با جمعی از هنرمندان کشورمان به پیشنهاد یکی از هنرمندان درباره ثبت جهانی خط نستعلیق اشاره کرد و ضمن استقبال از این پیشنهاد، به مسئولان مرتبط دستور داد این موضوع را با جدیت پیگیری کنند.
رئیس جمهوری همچنین در این مراسم با قدردانی از فعالیت‌های فرهنگستان هنر از مسئولان این فرهنگستان خواست دغدغه‌ها و مشکلات هنرمندان را مورد واکاوی قرار داده و پیشنهادهای راهگشایی در این زمینه ارائه دهند تا دولت آن را در مراکز تصمیم‌سازی مورد توجه قرار دهد.
غیبت ایران در بینال ونیز
پنجاه و نهمین دوسالانه ونیز به عنوان طولانی‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه بین‌المللی هنر معاصر به کیوریتوری سیسیلیا الِمانی از ۲۳ آوریل افتتاح شد و تا ۲۷ نوامبر (۳ اردیبهشت تا ۶ آذر) نیز ادامه داشت و کور ایران در این رویداد هنری شرکت نکرد.
دوسالانه ونیز دو بخش دارد؛ یکی پاویون‌های ملی کشورها و دیگری نمایشگاه بزرگی است که سرپرست دوسالانه آن را در کنار برنامه‌های جانبی ترتیب داده است. هر پاوین ملی را یک سرپرست مستقل اداره می‌کند و اوست که انتخاب می‌کند آثار چه هنرمندانی به عنوان نمایندگان کشور حضور داشته باشند.
چندی‌پیش خبر جمع‌آوری مجسمه‌های چهارراه طهماسب آباد کرمان توسط شهرداری این منطقه در فضای مجازی پخش شد. این مجسمه‌ها با عنوان «رویای باغ طهماسب آباد» از پنج فیگور تشکیل شده است که همه با حالتی متفکر به حوض آبی خیره شده‌اند.
شهریار رضایی هنرمند مجسمه‌سازی که سال ۹۷ این اثر را به سفارش شهرداری کرمان ساخت، در واکنش به این اتفاق به خبرگزاری صبا گفت: به من گفتند دلیل جمع‌آوری اثر این بود که فیگورها غمگین هستند اما ای‌کاش قبل از این کار با خودم مشورت می‌کردند.
اما و اگرهای حراج ملی
هفتمین دوره حراج ملی عصر جمعه سوم تیرماه با اجرای زهرا محمودوند و با ارائه ۴۰ اثر هنری در خانه همایش برگزار شد. هادی پورجاوید و علی روحانی مدیران این حراج هستند. مجموعه ۲۱ قلمدان و ۲ پاکت‌نامه از فتح‌الله شیرازی، صنیع همایونی، امامی و… با قیمت ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به فروش رفت و رکورد این حراج را به خود اختصاص داد.
اندکی پس از برگزاری این حراح شائبه‌هایی درباره مجوز برگزاری این مطرح شد. در این راستا مرتضی ادیب‌زاده سرپرست اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی با انتقاد از هفتمین دوره حراج ملی در صفحه مجازی نوشت که این حراج از سوی اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مجوز نداشته است.
از طرفی محمود سالاری معاون امور هنری وزارت ارشاد اعلام کرد که حراج ملی هم به عنوان زیرمجموعه وزارت ارشاد برای فعالیت مجوز دریافت کرده است اما برای ارائه آثاری که متعلق به میراث فرهنگی است، آن‌ها باید پاسخگو باشند.
یک هفته پس از جنجال حراج ملی، شانزدهمین دوره حراج تهران با عنوان «هنر معاصر ایران» ۱۰ تیرماه با ارائه ۱۲۰ اثر در هتل پارسیان تهران برگزار شد. این حراج با ارائه ۱۲۰ اثر و مجموع فروش ۷۸ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به پایان رسید.
در این دوره اثری از رضا درخشانی به نام «شکار سیمرغ» با قیمت ۸ میلیارد تومان چکش خورد و رکورد شانزدهمین دوره حراج تهران را به خود اختصاص داد.
هفدهمین دوره حراج تهران به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی کشور و تعطیلی گالری‌ها در دی ماه و در سال 1401 برگزار نشد.
9 تیر ماه خبرگزاری ایسنا طی گزارشی از شست‌وشوی نیمه‌کاره مجسمه میدان فردوسی و دورنگ شدن این مجسمه ۶۳ ساله خبر داد.
نرگس معدنی‌پور رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نیز در تذکر پیش از دستور خود به شیوه شست‌وشوی مجسمه فردوسی واکنش نشان داد و گفت: از شهرداری تهران می‌خواهم که به صورت عاجل این مساله را رفع کند.
در سال 1401، تابلوی پرتره مظفرالدین شاه و «گربه و قفس قناری» از کمال‌الملک در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان با حواشی مواجه شدند.
افشین پرورش منتقد هنری، ۲۷ تیرماه در صفحه مجازی خود عکسی از تالار برلیان کاخ گلستان اعلام کرد که پرتره رنگ و روغن مظفرالدین شاه اثر شاخص کمال الملک که در تالار برلیان کاخ گلستان تهران قرار داشته است -با استناد به سخنان دو کارمند سابق موزه- در سال ۱۳۷۸ از این کاخ خارج و پس از انتشار تصویر آن در کاتالوگ حراج کریستیز لندن، در ۲۳ فروردین ماه ۱۳۷۹ مطابق با یازدهم اپریل سال ۲۰۰۰ در این حراج به مبلغ ۴۴،۶۵۰ پوند انگلستان به فروش رفته است.
در نهایت پس از بررسی اسناد و اموال ثبت شده در کاخ گلستان، مرتضی ادیب‌زاده مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قاچاق این تابلو به کشور خارج را تایید کرد.
چندی پس از جنجال تابلوی مظفرالدین شاه، مجموعه کاخ گلستان با چالشی جدید مواجه شد. آرش مودی یکی از فعالان میراث‌فرهنگی در صفحه اینستاگرام خود از پارگی تابلوی نقاشی کمال‌الملک در کاخ گلستان خبر داد.
تابلوی «گربه و قفس قناری» اثر محمد غفاری، معروف به کمال‌الملک در سال ۱۳۰۸ هجری قمری در ابعاد ۶۱ در ۴۷ سانتی‌متر، با رنگ‌روغن روی بوم اجرا شده است و هم‌اکنون در کاخ گلستان تهران نگهداری می‌شود.
۲۲ مرداد ماه عبدالله حاجی‌پور عکاس در صفحه مجازی خود فیلمی منتشر کرد مبنی بر اینکه ۲ حشره روی عکس‌های برند و هیلا بِکر که در نمایشگاه «مینیمالیسم و کانسپچوآل آرت» موزه هنرهای معاصر تهران ارائه شده‌اند، قرار دارند.
این موضوع حواشی و واکنش‌های مختلفی به همراه داشت. در نهایت موزه پس از کارشناسی آثار اعلام کرد که نوع این حشرات سیلور فیش یا ماهی نقره ای است. این اثر هیچگونه آسیبی ندیده و هیچ حشره ای در سایر آثار نمایشگاه نیز دیده نشده است.
مصطفی آجرلو مدیرکل روابط عمومی سازمان ملی استاندارد ایران ۱۹ شهریورماه اعلام کرد که نشان ملی استاندارد ایران که مرتضی ممیز سال ۱۳۶۴ طراحی کرده بود، تغییر کرده است و در توییتی نوشت: «سازمان ملی استاندارد ایران طرح جدید نشان ملی استاندارد ایران را با درج علامت اختصاری INSO (Iranian National Standard Organization) به رنگ سبز اعلام کرد.»
این اتفاق اعتراض عده زیادی از هنرمندان و انجمن طراحان گرافیک را درپی داشت.
خسارت میلیاردی موزه اهواز
موزه هنرهای معاصر اهواز شهریور ماه سال ۹۴ طی قراردادی هفت ساله به بخش خصوصی واگذار شد ولی این واگذاری کمکی به این مرکز هنری نکرد بلکه در سال‌های اخیر آسیب زیادی به ساختمان، فضای داخلی موزه و گنجینه موزه که در برگیرنده آثار ارزشمندی است، وارد شده است. همچنین در این مدت بخش‌هایی از ساختمان موزه نیز دچار آتش‌سوزی شده و چندین بار نیز مورد سرقت قرار گرفت.
۳۱ مرداد ماه امسال قرارداد با بخش خصوصی که صدمات زیادی برای این مکان فرهنگی – هنری به همراه داشت، به پایان رسید و در این راستا ناصر چنانی سرپرست معاونت توسعه مدیریت و منابع اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان اعلام کرد که اقدام حقوقی برای بازپس‌گیری موزه هنرهای معاصر اهواز از بخش خصوصی، از ابتدای امسال آغاز و به مدیریت فعلی موزه ابلاغ شده است تا تشریفات و مراحل اداری بازگرداندن آن به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان صورت بگیرد.
رضا کلاه کج مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان نیز اعلام کرده بود که تخمین مالی این خسارات تا ۳ آبان ماه ۱۴۰۱ چیزی نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان است.
شاید یکی از نکات قابل توجه سال 1401 این باشد که از مهرماه که اعتراضات سیاسی و اجتماعی کشور آغاز شد، تمام گالری‌های هنرهای تجسمی فعالیت خود را متوقف و نمایشگاهی برگزار نکردند.
